یکی از نمونه های موفق آبخیزداری در کشور، سدزیرزمینی سنگانه استان خراسان رضوی است که در این طرح آب شرب دام های این منطقه از طریق سدزیرزمینی تامین شده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، به نقل از خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ یکی از طرح های آبخیزداری برای جمع آوری و ذخیره سازی آب باران به منظور تغذیه آبخوان و تأمین نیازهای آبی در مصارف مختلف، استفاده از سدهای زیرزمینی است. از مزایای این روش کاهش تبخیر از سطح آزاد آب، عدم رسوب گذاری مواد ریزدانه و کور شدگی آبخوان، کاهش آلودگی آب و امکان بهره برداری از آب به صورت مستقیم در پایین دست و یا حفر چاه موقتی در آن، نبود خسارت مخزن، پایداری بالای سازه، عدم وجود تهدید برای ساکنین و ابنیه پایین دست سد می باشد.هدف از احداث چنین بندهایی جلوگیری از خروج سریع آب از بستر رودخانه های فصلی و موقتی و دادن فرصت کافی برای نفوذ بیشتر آب به آبخوان و استفاده آن در مصارف مختلف بخصوص کشاورزی  است.

تأمین آب شرب قطب دامداری استان خراسان رضوی با آبخیزداری

یکی از طرح های موفق سدهای زیرزمینی که در کشور با بسیار هزینه اندک ساخته شده است، سدزیرزمینی سنگانه کلات استان خراسان رضوی است که توانسته است آب شرب دام قطب دامداری این منطقه را به صورت رایگان تأمین نماید. درباره وضعیت منطقه قبل از احداث سدزیرزمینی دکتر علی باقریان رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری استان خراسان رضوی با اشاره به اینکه تهیه آب با کیفیت مناسب و به مقدار لازم در زمان نیاز، یکی از دغدغه‌های بزرگ دامداران منطقه بوده است، می گوید: قبل از احداث سدزیرزمینی، همه چاه‌های دامداری منطقه (5 حلقه چاه) به شدت کم آب بوده و یا کاملاً خشک شده بودند. کیفیت آب چاهها بسیار نامطلوب و عملاً غیرقابل شرب بود. به دلیل مشکل تامین آب برخی از دامداران دامهای خود را فروخته و از منطقه مهاجرت کرده بودند. مابقی دامداران منطقه، بخش اعظم آب مورد نیاز حدود 8000 راس دام را با پرداخت هزینه زیاد و از طریق تانکرهای سیار تامین می‌کردند. همچنین آبهای سطحی حاصل از جمع‌آوری آب باران که بطور سنتی در چاله‌ها یا مخازن سطحی نگهداری می‌شدند علاوه بر آلوده شدن، در زمستان یخ زده و دامداران عملاً با مشکلات عدیده‌ای برای تامین آب شرب دامها روبرو بودند.

باقریان با بیان اینکه این مشکلات باعث شد با هدف تامین آب با منبع پایدار برای دامداران منطقه مرزی سنگانه کلات که قطب دامداری استان خراسان رضوی به شمار می رود، بخش تحقیقات آبخیزداری با حمایتهای مالی و علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به مطالعه و احداث سدزیرزمینی سنگانه اقدام کند، گفت: مطالعات سدزیرزمینی سنگانه در زمستان سال 1387 شروع و در اواخر سال 1388 به اتمام رسید. این سد در تابستان سال 1389 احداث و در پاییز سال 1390 آبگیری شد.

رئیس مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری استان خراسان جنوبی ادامه داد: در دو نوبت بارندگی که در آبانماه 90 در منطقه احداث سد رخ داد و منجر به رواناب گردید، عمق آب در چاههای داخل مخزن بند زیرزمینی از حدود 0/3 متر (نزدیکی سنگ بستر) به حدود 5/7 متر رسید. حتی پس از گذشت چند ماه از آبگیری سد، با توجه به برداشت آب برای شرب دام چند هزار راس دام، عمق آب در همین حدود باقی‌ماند که نشان دهنده تغذیه مداوم مخزن سد توسط جریانات زیر سطحی بوده و بر آب‌بندی بسیار خوب سد دلالت دارد. در این بارندگی ها در مخزن سد زیرزمینی حدود 8000 مترمکعب آب ذخیره شد که به طور کامل نیاز سالانه دامهای دامداران منطقه سنگانه را تامین نمود.

هزینه اندک ساخت سدزیرزمینی سنگانه استان خراسان رضوی

رئیس مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری استان خراسان رضوی با اشاره به اینکه مراحل مطالعات و عملیات اجرای سدزیرزمینی سنگانه با اعتبار 150 میلیون تومان انجام شد، تصریح می کند: پس از احداث و بهره‌برداری از سدزیرزمینی، از خشکه رودی که میانگین جریان زیرقشری سالانه آن نزدیک به یک لیتر درثانیه است، سالانه حدود 16000 مترمکعب آب برای دامداران تامین شده است. آب کافی برای شرب دامهای دامداران در عمق چند متری از سطح زمین و در مخزن آبرفتی سدزیرزمینی در مواقع لزوم و به مقدار نیاز، به راحتی در دسترس دامداران است. همچنین آب سدزیرزمینی دارای کیفیت مناسب بوده و برخلاف منابع آب سطحی، در زمستان دارای دمای مناسب برای شرب دام بوده و از منابع آلوده کننده سطحی در امان است.

صرفه جویی بیش از یک میلیارد تومانی دامداران با احداث سدزیرزمینی

رئیس مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری استان خراسان رضوی با بیان اینکه تاکنون 10 سال از احداث سدزیرزمینی سنگانه می‌گذرد و  دامداران از عملکرد سد کاملاً راضی بوده و دامداران مناطق مجاور نیز متقاضی احداث سدزیرزمینی هستند، تصریح می کند: در سال 1400 و در مجاورت منطقه سدزیرزمینی، قیمت هر مترمکعب آب شرب دام بالغ بر 150000 تومان است. لذا ارزش آب شرب تامین شده برای دامهای منطقه به وسیله سدزیرزمینی، فقط در سال 1400 بالغ بر 1.080.000.000 تومان برآورد می‌شود.

به گفته باقریان، دامداران از  15 آبانماه تا 15 اردیبهشت ماه را به مدت  6 ماه در منطقه حضور دارند. نیاز روزانه آب شرب هر دام سبک به طور متوسط 5 لیتر است. در شرایط فعلی، آب مورد نیاز روزانه 8000 راس دام سبک دامداران منطقه به راحتی و بدون هیچگونه دغدغه‌ای به وسیله سدزیرزمینی سنگانه تامین شده و به طور رایگان در اختیار دامداران قرار دارد.

انتهای پیام/