به مناسبت چهل و پنجمین سالگرد شهادت آیت الله حاج سید مصطفی خمینی فرزند برومند امام خمینی، مجلس بزرگداشتی شامگاه شنبه 30 مهرماه1401 با حضور آیت الله حاج سید حسن خمینی و با استقبال پرشور علما، فضلا و علاقمندان به امام خمینی برگزار شد، حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی، آیت الله سید مصطفی خمینی را شخصی ذوابعاد دانست که در علوم مختلف حوزوی متخصص بود. وی درباره شخصیت قرآنی و تفسیری و بخصوص تفسیر القرآن الکریم ایشان نیز مطالبی را بیان کرد.

در ادامه این مراسم باشکوه، حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی رحمانی از دوستان شهید آیت الله سید مصطفی خمینی خاطراتی از ایشان و امام خمینی بیان کرد. وی نقش آیت الله سید مصطفی خمینی در مبارزات، بخصوص دوران حضورشان در نجف و همراهی ایشان با امام خمینی را دورانی مهم از زندگی ایشان برشمرد.

حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی در این مراسم اظهار داشت: شخصیت آیت الله سید مصطفی خمینی و شهادت ایشان نقش بی بدیلی در پیروزی انقلاب و تحول اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور داشته است. کسانی که بخواهند انقلاب اسلامی را بررسی کنند، نمی توانند این نقش را نادیده بگیرند؛ نقشی که توانست حرکت عظیمی را در اوج خفقان به وجود آورد.

وی با بیان اینکه جوانان امروز ما از شرایط زمان قبل از انقلاب آگاهی ندارند، افزود: زمان طاغوت به قدری خفقان بود که مسئله گویی که بالای منبر احکام می گفت، فتوای مراجع را که ذکر می کرد، می گفت: «آقایی که اسمش بر وزن مرحوم «کلینی» است، نظرش این است…» یا استاد محمدرضا حکیمی وقتی می خواهد به گونه ای به امام اشاره کند، می گوید: « من انصاری الی الله» او را «نحن انصارالله»ی برنیامد و بالاخره روح خدا تنها ماند. و ایشان چه زیبا شرایط آن زمان را ترسیم و از «روح الله» به اشاره یاد می کند.

وی تصریح کرد: خفقان به قدری بود که سخنران مسجد اعظم در زمان شهادت آیت الله سیدمصطفی خمینی نمی توانست سخنی از امام خمینی به زبان بیاورد اما همان مرگ مشکوک و شهادت گونه زمینه ای شد برای اینکه مردم در همان مجلس و مجالس دیگر خواسته های اصلی را مطرح کنند و کم کم کار به جایی رسید که دیگر رژیم شاه نتوانست جلوی گسترش اندیشه والای امام خمینی را بگیرد و بعد از یکسال و اندی به پیروزی انقلاب رسیدیم. اینگونه جلسات، خاطره ها و تاریخ را زنده می کند و تاریخ همواره در حال تکرار است. تاریخ منحصر به زمان وقوع نیست. داستان یوسف و زلیخا و دیگر قصص قرآنی در زندگی فردی و اجتماعی ما نمود دارد.

وی درباره تفسیر شهید آیت الله سید مصطفی خمینی بیان کرد: مرحوم حاج آقا مصطفی شخصیتی ذوابعاد و در تمام زمینه های علوم حوزوی صاحبنظر بود. تفسیر قرآن ایشان فوق العاده ارزشمند است که در 5 جلد عربی و ترجمه 4 جلد فارسی به چاپ رسیده است. از سوره حمد شروع کردند و به آیه 46 سوره بقره رسیدند و همین مقدار 5 جلد شده است. و معلوم بوده که ایشان می خواستند کل قرآن را تفسیر کند.

وی ادامه داد: از دست نوشته های مرحوم حاج آقا مصطفی، بر می‌آید که ایشان نام «مفتاح احسن الخزائن الالهیه» را برای این تفسیر انتخاب کرده بود اما متاسفانه کسانی که تفسیر را به چاپ رسانده اند، به نام «تفسیر القرآن الکریم» نامگذاری کرده اند.

وی درباره نام این تفسیر گفت: مرحوم علامه طباطبایی در معنای «خزائن» که در 4 – 5 آیه قرآن آمده است، مباحث جالبی را مطرح کردند از جمله در ذیل آیه 21 سوره مبارکه حجر«وَإِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» می فرماید که چون این آیه در کنار آیات رزق و معیشت انسان قرار گرفته، اکثرا شی را به معنای نباتات و «خزائن» را به معنای باران گرفته اند درحالیکه این معنا صحیح نیست. و در پایان می فرماید که خداوند همه چیز را با وجود و نور وجود سامان می دهد و منظور از «ننزله» خلقت است چنانکه در جای دیگر می فرماید: «و انزلناالحدید». اما این خلقت معدود به قدر حدّ است. و این حدّ الوجود همان ماهیت است.

وی  افزود: ایشان می فرماید که منظور از قدر در قرآن و تقدیر در آیات مختلف، نشانگر آن است که وقتی نور وجود می خواهد تعلق گیرد به استعداد هر موجود تعلق می گیرد، استعداد هر موجود هم محدود است و خصوصیات وجودی اوست که او را می سازد.

وی بیان کرد: ایشان در معنای خزائن می فرماید که منظور از خزائن همان علم خداوند متعال است؛ آن قدر و آن محدود که مخلوق می شود معلوم خداست به علم فعلی. علم ذاتی خداوند که به همه چیز آگاه است ولی علم فعلی خداوند به خلقت است. وقتی خداوند بخواهد چیزی را خلق کند همان لحظه معلوم می‌شود و به چیزی بخواهد علم فعلی پیدا کند، او مخلوق می شود بنابراین خلقت هرچیز همان علم فعلی خداست.

وی افزود: حاج آقا سید مصطفی خمینی در سخنی می فرماید: «قرآن کریم جلوه تام و تمام خداوند متعال است» و بعد می فرماید که «تجلی اسماء و صفات خدای تعالی است حتی در این صورت کتبیه قرآن و صورت حقیقیه قرآن که همان صفات ذات اقدس الهی است که نمی توان به ان و کنه قرآن رسید چون علم خداست و این علم است که نازل می شود و آفرینش اتفاق می‌افتد و امروز هم قرآن نازل می شود، خلق می کند و می آفریند. قرآن زنده است و زنده کننده است».

وی در پایان گفت: امام خمینی درباره معجزه بودن قرآن کریم می فرماید: «بزرگترین اعجاز قرآن، احیاگری قرآن است». توجه شخصیت های بزرگ و عظیم در حوزه به قرآن در کنار مباحث رسمی حوزه، ارزشمندی کار آنها را روشن می سازد.

در ادامه این مراسم، حجت الاسلام والمسلمین رحمانی طی سخنانی اظهار داشت: حاج آقا مصطفی علاوه بر مراتب عالیه اجتهاد در فقه و اصول، در زمینه های دیگر هم دارای مکانت و جایگاه علمی بودند و آثار ایشان مویدی بر این عظمت است.

وی افزود: از آغاز که به نجف رفتم، با افرادی آشنا شدم که در حوادث انقلاب و 15 خرداد نقش خوبی داشتند و در مدرسه سید یزدی سخنرانی های روشنگرانه ای داشتند.

وی با بیان اینکه حوزه علمیه نجف همواره نگران وضعیت امام خمینی و فرزند ایشان در ترکیه بودند، گفت: مرحوم آیت الله مدنی و آیت الله دکتر صادقی که روی منبر می رفتند همینکه سخنی از اما خمینی به میان می آوردند، آیت الله خویی به پهنای صورتشان اشک می ریختند. به یاد دارم که ایشان حتی به آیت الله مدنی می گفتند هرچه می خواهید درباره جایگاه آیت الله خمینی تنظیم کنید و بفرستید تا آسیبی به ایشان نرسد.

وی یادآوری کرد: روزی که حضرت امام از ترکیه وارد کاظمین شدند، موجی از شادی بین مردم، اساتید و علمای نجف براه افتاد. ایشان وقتی به کربلا رفتند آیت الله سیدمحمد شیرازی جای خود را به امام دادند و 8 روز کربلا بودند و پایان هفته هم با استقبال علما وارد نجف شدند. بیش از 80 ماشین سواری و مینی بوس طلاب را از جلوی حرم امیرالمومنین (ع) به استقبال ایشان بردند و وقتی وارد نجف شدند، آیات عظام شاهرودی و خویی بعد از درس خدمت امام رسیدند. آیت الله حکیم هم شب بعد خدمت امام رسیدند.

وی افزود: امام خمینی تعلیمات اساسی را برای چگونه زیستن در نجف به حاج آقا مصطفی داده بودند. حاج آقا مصطفی در همه این بازدیدها کنار امام خمینی بودند. نکته دیگر این‌که آیت الله خویی علاقه خاصی به حاج آقا مصطفی داشتند به دلیل اینکه به ایشان به عنوان فرد شایسته و مجتهد آگاه حوزه دیده و صاحبنظر در علوم مختلف انس گرفته بودند. آیت الله خویی درباره ایشان فرمودند: «من کسی را در این سن با این خبرویت ندیدم».

آقای رحمانی ضمن بیان خاطراتی از آیت الله سیدمصطفی خمینی گفت: حاج آقامصطفی خمینی اهل «بکاء» بود و من خود از ایشان در حال تهجد شنیدم که دعا می کردند «خدا این ولیّ مظلومت را کمک کن تا بتواند به اهدافش برسد». خاطره دیگری که مربوط به ایشان می‌رسد ایم‌که فرد فاضلی بود که در حرم وقتی امام خمینی را می دید، توهین آمیز برخورد می کرد. حاج آقا مصطفی مدتی محضر آیت الله خویی نرفتند تا اینکه آیت الله خویی پیغام دادند که مدتی است به دیدار ما نمیایی، ما با شما مانوس هستیم و ناهار تشریف بیاورید. حاج آقا مصطفی کمی زودتر از ناهار خدمت آیت الله خویی رسیدند و گلایه کردند که فلان شاگرد شما مزاحم امام خمینی می شوند وقتی که امام در حرم زیارت امین الله می خوانند او برخورد نامناسبی دارد. آیت الله خویی سخت عصبانی می‌شوند و می فرماید: «هداه الله انشاء الله».

وی ادامه داد: حاج آقا مصطفی به حق در همه مراحل مراقب امام بودند و در عین حال با کمال آرامش، کارها را به تناسب شناختی که نسبت به افراد داشتند، تقسیم می کردند. ایشان ارتباطات و ملاقات های امام را با جنبش های انقلابی و فضلا و اساتید تنظیم می کردند.

وی گفت: ایشان در نجف شخصیتی به تمام معنا، ملا و فاضل و مورد احترام همه علما و مراجع بود. همانطور که از امام و حوزه علمیه نجف حمایت می کردند، وقتی مصیبتی برای آیت الله حکیم پیش آمد، دوبار و امام خمینی هم یکبار به ملاقات آیت الله حکیم رفتند. یعنی امام و حاج آقا مصطفی کوچکترین زمینه ای برای تنش نگذاشتند.

حجت الاسلام والمسلمین رحمانی در پایان به نقل خاطره ای از همسر امام خمینی پرداخت و افزود: به این‌که یک روزی که حاج آقا مصطفی نزد من آمده بودند، مقداری به ایشان تندی کردم، ایشان خم شدند و دست مرا بوسیدند و رفتند. حضرت امام از محل مطالعه خود بلند شدند و نزد من آمدند و پرسیدند چقدر به من علاقه دارید؟ من هم پاسخ دادم که از ابتدا خیلی به شما علاقه داشتم. امام سپس فرمودند: امروز مصطفی، مصطفای قدیم نیست؛ از من افضل، عالم تر و جامعتر است. خواهش دارم هیچگاه با ایشان رفتار تند نکنید.

این حاج آقا مصطفی با همه وجود دنبال این بودند که راه امام ادامه پیدا کند و شهادت ایشان سبب شد این بغض ها که در این سال ها به سبب اعمال سوء علیه امام صورت گرفته بود، بشکند و این انقلاب را به ثمر برساند.