هجرت حضرت فاطمه معصومه (س) از مدینه به قم تنها یک جابه‌جایی مکانی نبود، بلکه حاوی پیام‌های عمیق و ارزشمندی است که در شکل‌گیری فرهنگ مقاومت اسلامی نقش بسزایی داشته است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا» بانوی مهاجره و تمدن‌ساز حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله علی‌ها)، به‌عنوان یکی از بانوان برگزیده و بافضیلت از خاندان عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)، الگوی برجسته‌ای برای تمام مسلمانان و به‌ویژه برای بانوان و دختران در سراسر عالم است. سیره و سبک زندگی ایشان، سرشار از رویدادها و آموزه‌های ارزشمندی است که در الگودهی، الهام‌بخشی و شکل‌گیری فرهنگ مقاومت اسلامی نقش بسزایی داشته است. تأثیرگذاری‌شان و شخصیت، سیره و رفتار، عملکرد و هجرت آن حضرت در حیات ظاهری در طول قریب به بیست و هشت سال عمر بابرکت خویش و نیز حضور و حیات معنوی آن بانوی طاهره در ابعاد گوناگون از جمله در فرهنگ مقاومت اسلامی بر کسی پوشیده نیست. پرورش‌یافتن عالمان مجاهد و رهبران مبارز در مکتب معنوی و الهام‌بخش آن بانوی مجاهده و نیز تأثیرپذیری خیزش و جنبش‌ها و نهضت‌های اسلامی در قرن‌های متمادی به برکت وجودی آن حضرت در” قم؛ جهان شهر تمدنی اهل‌بیت” به‌ویژه انقلاب اسلامی در ایران و محور مقاومت اسلامی در منطقه و بیداری اسلامی در جهان، نمونه‌هایی از آثار و برکات ایشان بوده و هست. امروزه پرداختن به ابعاد پنهان و آشکار نقش‌آفرینی آن حضرت در فرهنگ مقاومت اسلامی یک ضرورت است؛ اما نیازمند اهتمام اندیشمندان در مطالعه، بررسی و تبیین علمی است. در این مجال، نیم‌نگاهی به برخی از مفاهیم و جلوه‌های آموزهٔ مقاومت در زندگی و سیره ارزشمند ایشان خواهیم داشت.

آموزه‌های مقاومت فاطمی در مسیر زندگی صبر و تحمل مصائب و سختی‌های زندگی: به‌طورکلی زندگانی حضرت معصومه (س) پر از فراز و نشیب بود و ایشان در طول زندگی خود، مصائب و سختی‌های بسیاری را تحمل کردند. بااین‌حال، ایشان هیچ‌گاه از ایمان و امید خود دست برنداشتند و از خود چهره درخشانی از یک مسلمان مقاوم و صبور به ثبت رسانده‌اند.
مقاومت در دوره زندانی‌شدن امام و رهبر خویش: قطعاً تحمل سختی‌های زندگی توسط حضرت فاطمه معصومه (س) در دوران زندانی بودن پدر بزرگوارشان، امام کاظم (ع)، نشانه‌ای بارز از مقاومت و الگویی بی‌بدیل در فرهنگ مقاومت اسلامی است. برای درک بهتر این موضوع، به نکات زیر توجه کنیم.

زندگی در دوران خلافت عباسیان و تحت کنترل و نظارت شدید حکومت ظالم، به معنای تحمل انواع فشارها و محدودیت‌ها بود. حضرت معصومه (س) با صبر و شکیبایی در برابر این شرایط دشوار، نشان دادند که مقاومت در برابر ظلم و ستم، یکی از مهم‌ترین ارزش‌های اسلامی است که خود به شایستگی زیبنده آن است.

حضرت معصومه (س) باوجود همه سختی‌ها، از اعتقادات و آرمان‌های خود دست برنداشتند و به ترویج معارف اهل‌بیت (ع) ادامه دادند. این پایداری در راه حق، الگویی برای همه کسانی است که در راه خدا مبارزه می‌کنند. زندگی حضرت در شرایط سخت و دوری از خانواده، نیازمند ایثار و فداکاری بسیاری بود.

 همچنین حضرت معصومه (س) باتحمل همه این سختی‌ها، نشان دادند که برای حفظ دین و شریعت، از هیچ ایثاری دریغ نمی‌کنند. باوجود همه مشکلات و مصیبت‌ها، حضرت معصومه (س) همیشه امیدوار به آینده بودند و آماده هرگونه سختی و حتی به قیمت اهدای جان و شهادت در راه خدا بودند. این روحیه، نیروی محرکه‌ای برای همه مجاهدان راه خدا است.

پایداری در مراحل زندگی ۲۷ساله: سبک زندگی سیره حضرت معصومه (س) در شکیبایی و استقامت، در همه مراحل و رخدادی زندگی ۲۷ساله شان، برای همه کسانی است که در زندگی با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌شوند، الگوی عملی و عینی است. دوران کودکی و نوجوانی، دوره چندساله پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام کاظم (ع)، دوره چندساله تحت تربیت برادر و در فقدان پدر، دوره چندماهه هجران برادر بزرگوارشان امام رضا (ع)، دوره چندماهه سفر و هجرت حضرت معصومه (س) به قم، برای شیعیان آن زمان، نمونه و نمادی از مقاومت اسلامی بود. ایشان نشان دادند که حتی در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توان به اهداف و آرمان‌های اسلامی پایبند ماند و مقاومت نمود.
 نمونه‌ای از زن مقاوم و عفیفه: حضرت معصومه (س) نمونه‌ای کامل از یک زن مسلمان مقاوم همراه با حفظ عفت و پاک‌دامنی بود. ایشان در رفتار و کردار و گفتار خود در زمینه حفظ حجاب و عفاف در تمام مراحل زندگی به‌ویژه در طول سفر طولانی‌مدت و هجرت پرمخاطره به ایران، در طراز اسلامی پایداری و مقاومت ورزیده‌اند، در حدی که هیچ نقلی درباره شمایل ظاهری و چهره نورانی آن بانوی عفیفه در تاریخ نیامده است و لذا در زمینه نیز الگویی ممتاز برای تمام زنان مسلمان شدند.
 شجاعت و اعتمادبه‌نفس: تصمیم سرنوشت‌ساز و تاریخی حضرت فاطمه معصومه (س) برای مهاجرت از زادگاه خویش به قم، نشان از شهامت و اعتمادبه‌نفس و روحیه خودباوری و مقاومت ایشان داشت. سبک زندگی و هجرت ایشان، به شیعیان شجاعت آموخت که در برابر مشکلات و سختی‌ها شجاعانه مقاومت کنند و نباید ناامید شوند و باید همواره به آینده امیدوار باشند.
 مقاومت فرهنگی در طول زندگی: بانوی عالمه و محدثه حضرت معصومه (س) از کودکی و در طول زندگی خود به پاسخگویی به سؤالات علمی دیگران و نشر معارف اسلامی پرداختند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکردند. این فعالیت، در شرایطی که حکومت عباسیان تلاش می‌کرد تا اسلام ناب را تحریف کند، یک شیوه‌ای از مقاومت فرهنگی محسوب شده و بسیار ارزشمند بود نشانه پایداری و مقاومت ایشان در عرصه دین‌داری و دین‌مداری است.
جلوه‌های مقاومت فاطمی در هجرت از مدینه به قم

 هجرت حضرت فاطمه معصومه (س) از مدینه به قم، یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ شیعه است. این هجرت تنها یک جابه‌جایی مکانی نبود، بلکه حاوی پیام‌های عمیق و ارزشمندی است که در شکل‌گیری فرهنگ مقاومت اسلامی نقش بسزایی داشته است؛ لذا یکی از بارزترین جلوه‌های مقاومت در زندگی حضرت معصومه (س)، تصمیم ایشان برای مهاجرت از مدینه به قم بود. سفری بی‌بازگشت که به دعوت امام رضا علیه‌السلام، به بهانه دیدار با برادر ولی با برنامه و مأموریتی در ابعاد امت اسلامی صورت گرفت. گواینکه منزل‌به‌منزل، قریه به قریه و شهر به شهر، بذر ولایت و محبت اهل‌بیت (ع) و آموزه جهاد و مقاومت کاشته شد.

مهاجرت نمادی از مبارزه و مقاومت

 مهاجرت و سفر طولانی و پر مخاطره حضرت معصومه (س) از مدینه به قم، به‌خودی‌خود نوعی مقاومت در برابر ظلم و ستم عباسیان محسوب می‌شود. ایشان با ترک زادگاه خویش و شهر پیامبر (ص) و هجرت به سرزمینی که در آن شیعیان مظلوم و تحت ستم حکام عباسی بودند، نشان دادند که از ظلم و ستم نمی‌هراسند و برای حفظ دین و شریعت حاضر به تحمل هرگونه سختی هستند.

مقاومت در برابر انحرافات عقیدتی

 مهاجرت حضرت معصومه (س) به قم، در واقع نوعی مهاجرت ایمانی و اعتقادی نیز محسوب می‌شود. ایشان با انتقال معارف اهل‌بیت (ع) به قم، در برابر انحرافات دینی و اعتقادی آن زمان مقاومت کردند و تلاش کردند تا فرهنگ ناب اسلامی را در این شهر رواج دهند.

مهاجرت به‌عنوان ابزار مقاومت فرهنگی

 یکی از مهم‌ترین اهداف مهاجرت و سفر حضرت معصومه (س) به قم، ترویج معارف اهل‌بیت (ع) و تقویت بنیان‌های اعتقادی شیعیان بود. این کار در آن شرایط دشوار، نوعی مقاومت فرهنگی محسوب می‌شد.

مهاجرت به‌مثابه الگوی مقاومت زنانه علاوه بر اینکه شخصیت، سبک زندگی و سیره حضرت معصومه (س) الگویی ماندگار برای همه نسل‌های آینده به‌ویژه زنان مسلمان شد. بانوی مهاجره با کم‌وکیف مقاومت و مبارزات خود در قالب مهاجرت آگاهانه، برای نسل‌های آینده به‌ویژه بانوان و دختران مسلمان الگوی بارز و ممتاز گردید. ایشان نشان دادند که مقاومت در برابر ظلم و ستم، تنها مختص مردان نیست و زنان نیز می‌توانند نقش مهمی و اثرگذاری در این زمینه ایفا کنند. مقاومت در برابر ظلم و ستم: حضرت معصومه (س) در زمانی که حکومت عباسیان بر مدینه حاکم بود و اهل‌بیت (ع) تحت‌فشار و آزار و اذیت قرار داشتند، تصمیم به مهاجرت گرفتند. این تصمیم، نشان از مقاومت ایشان در برابر ظلم و ستم و عدم‌پذیرش شرایط موجود بود. حضرت معصومه (س) با این اقدام، نشان داد که در برابر ظلم و ستم تسلیم نخواهد شد و برای حفظ دین و شریعت حاضر است از تا پای جان ایستادگی و مقاومت کند. پایداری در راه حق و ولایت: باوجود سختی‌های سفر و بیماری، حضرت معصومه (س) از مسیر خود بازگشت و تا آخرین لحظه به راه خود ادامه داد. این پایداری، نمادی از مقاومت در راه حق و دفاع از امامت و ولایت است. بیماری حضرت معصومه (س) در مسیر سفر به قم و تحمل رنج‌های فراوان، نشان از صبر و استقامت ایشان در برابر مشکلات است. این پایداری، الگویی برای همه کسانی است که در راه حق با سختی‌ها روبرو می‌شوند و برای خدا و در راه دفاع دین خدا تحمل و مقاومت می‌کنند. تقویت وحدت و مقاومت شیعیان: حضور حضرت فاطمه معصومه (س) در قم، باعث تقویت وحدت شیعیان و ایجاد یک کانون علمی و فرهنگی شد. این امر، در حفظ و گسترش اسلام ناب و تولید فرهنگ و آموزه‌های مقاومت مؤثر بود.
ترویج مقاومت فرهنگی: هجرت حضرت فاطمه معصومه (س) به قم، باعث گسترش معارف اهل‌بیت (ع) و ایجاد جبهه مقاومت فرهنگی در این شهر و مناطق اطراف شد. ایشان با افشاگری و شیوه مبارزه عملی، به ترویج مبارزه فرهنگی پرداختند و به‌این‌ترتیب در برابر انحرافات فرهنگی و دینی مقاومت کردند. مهاجرت برای پایگاه علمی برای مقاومت شیعه: حضور حضرت معصومه (س) در قم، باعث تقویت بنیان‌های شیعه و ایجاد یک کانون علمی و فرهنگی ضد ظلم و استبداد شد. این امر، در حفظ و گسترش اسلام ناب مؤثر بود و در بلندمدت منجر به شکل‌گیری خیزش‌ها و جنبش‌های مقاومت اسلامی در ایران و جهان شد. مهاجرت و حضور حضرت معصومه (س) در قم، این شهر به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و اعتقادی شیعی تبدیل شد. این امر به تقویت روحیه و انگیزه مقاومت در میان شیعیان کمک شایانی کرد.

 در نتیجه، هجرت حضرت معصومه (س) به قم، تنها یک رویداد تاریخی نیست، بلکه حاوی پیام‌های عمیق و ارزشمندی است که تا امروز نیز برای مسلمانان و به‌ویژه شیعیان جهان الهام‌بخش بوده است. ترویج آموزه مقاومت در تمام ابعاد و شئون آن با گستره جهانی، تنها بخشی از آموزه‌های فاطمی و از آثار و برکات این هجرت تاریخ‌ساز است. هجرتی که یک نمونه بارز از جهاد در راه خدا و مقاومت در برابر ظلم و ستم و ایجاد یک جامعه مبتنی بر ارزش‌های مقاومت اسلامی رقم زده است.

 ازاین‌روی، در این برهه سرنوشت‌ساز و خطیری که برای اسلام و مسلمین منطقه ما پیش‌آمده، می‌توان با الگوگیری از سبک زندگی مقاومتی این بانوی مجاهده و وجود معنوی و الهام‌بخش این بانوی کریمه، در برابر مشکلات و سختی‌های داخلی پایداری کنیم و در راه مبارزه با ظلم و ستم استکبار جهانی جهاد و مقاومت فعال کرده و در مسیر اعتلای اسلام و زمینه‌سازی ظهور منجی بشریت (عج) گام برداریم. بی شک زیارت کریمه اهل‌بیت علیهم‌السلام و معنویت این بارگاه قدسی در تقویت روحیه جهادی و معنوی مبارزان و رزمندگان اسلام در محور مقاومت اسلامی اثربخش خواهد بود.

 

 حجت‌الاسلام محمدباقر مشکاتی

انتهای خبر /