آسمان امنِ کشور با فانتوم‌های نیروی هوایی ارتش + تصاویر

جنگنده شکاری بمب افکن اف-۴ مشهور به فانتوم نوعی از هواپیماهای جنگنده بمب‌افکن دو سرنشینه و دو موتوره مافوق صوت و دوربرد هستند که توانایی عملیات در همه شرایط آب‌وهوایی را دارند. از فانتوم به عنوان یکی از بهترین جنگنده‌های سده بیستم میلادی نام برده می‌شود.

مسئولان نیروی هوایی ارتش پیش از انقلاب هم به علت قابلیت‌های ذکرشده نسبت به سفارش و خرید این جنگنده اقدام کردند. البته تعداد دقیق فانتوم‌های تحویل شده به ایران از سوی آمریکا دقیقاً مشخص نیست. اما براساس یکی از برآوردها، نیروی هوایی ایران ۲۲۵ فروند فانتوم سفارش داد که شامل F-۴D، F-۴E، RF-۴E هستند که به ایران تحویل داده شده‌ است. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از لحاظ تعداد خرید این جنگنده رتبه دوم را در جهان دارد. این جنگنده در دوران دفاع مقدس هم یکی از پرافتخارترین جنگنده‌های کشورمان بود که شهید دوران، شهید یاسینی از مشهورترین خلبانان آن هستند که هر کدام به ترتیب سه و یک شکار موفق را در دوران دفاع مقدس ثبت کرده‌اند.

اصولا تمامی هواپیماها از جمله اف-۴ فانتوم پس از گذراندن مدت مشخصی از پرواز نیاز به اورهال و یا بازآماد دارند. متخصصان دفاعی کشورمان هم پس از انقلاب اسلامی و با آغاز تحریم‌های آمریکا که موجب عدم تامین قطعات موردنیاز در تمام بخش‌های صنایع نظامی کشور شد، بر روی پای خود ایستاده و این کار را به صورت خودکفا آغاز کردند. 

با آغاز دفاع مقدس عمر قطعات مورد استفاده در نیروی هوایی ارتش کشورمان به عنوان یک نیروی راهبردی به اتمام رسید و در همین زمان امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی در پیامی به متخصصان نیروی هوایی گفتند که خودتان بروید و به قطعات عمر انقلابی بدهید. این متخصصان از دوران دفاع مقدس ساخت این قطعات  را شروع کردند که این کار به تدریج تا به امروز ادامه دارد و دانش ساخت این قطعات در کشور بومی شده است. این دانش تنها در ساخت قطعات خلاصه نمی‌شود بلکه متخصصان داخلی ما در مباحث اورهال و O.C.M هم یکی از زبده‌ترین گروه‌های متخصص در این زمینه هستند.

خبرنگار دفاعی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان هم به مناسبت هفته دفاع مقدس به پایگاه یکم شکاری ترابری شهید لشکری نیروی هوایی ارتش رفته تا با حضور در گردان اورهال و تعمیرات سنیگن جنگنده اف-۴ از نزدیک در جریان روند آن قرار گیرد.

اورهال  و یا بازآماد به تعمیرات اساسی انواع دستگاه‌ها و سیستم‌های مخنلف گفته می‌شود که می تواند از کوچک‌ترین قطعات و لوازم مکانیکی و الکترونیکی آغاز شده و تا قطعات بزرگ نیز ادامه پیداکند. اورهال اغلب بر روی هواپیما‌هایی صورت می‌گیرد که نیازمند تجهیزات تخصصی و کارخانه‌ای هستند.

پایگاه یکم هوایی شکاری ترابری شهید لشکری نیروی هوایی ارتش، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های نیروی هوایی ارتش است که سابقه تاسیس آن به پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد. این پایگاه در ضلع جنوبی فرودگاه مهرآباد تهران قرار دارد.

مجتمع اورهال پایگاه یکم شکاری شهید لشکری  فعالیت خود را از سال ۶۹ با توجه به اعمال تحریم‌ها آغاز کرده و با استفاده از مهندسی معکوس قطعات هواپیما‌ها توانست اورهال جنگنده‌ها را به صورت صددرصد بومی انجام دهد. فرآیند زمانی این کار به طور معمول حدود ۶ تا ۸ ماه تعریف شده‌است، اما مجتمع اورهال مهرآباد قادر است تا در صورت نیاز فوری نیروی هوایی، با فعالیت مداوم خود این زمان را تا چهارماه کاهش دهد.

اورهال یا بازآماد چند مرحله دارد که توضیحات آن در ادامه آمده است؛

۱- ورود به آشیانه: انجام کنترل‌های مربوط به بخش‌های مختلف هواپیما برای شناسایی اشکالات احتمالی.

۲- جداسازی قسمت‌ها و قطعات مختلف: قطعات و بخش‌های مختلف هوایپما و همچنین دریچه‌های آن بازگشایی شده و این قطعات و قسمت‌ها جداسازی می‌‌شوند.

۳-  بازدید: در این مرحله تمام قسمت‌ها، سیستم‌ها و قطعات بازبینی می‌شوند.

۴- تعمیرات: تمام قطعات هواپیما پس از انجام آزمایش‌های بازبینی، وارد بخش تعمیرات می‌شوند.

۵- نصب مجدد قطعات: قطعات رفع ایراد شده دوباره به قسمت خود متصل شده و یا با قطعات جدید تعویض می‌شوند.

۶- چک و کنترل عملیاتی جنگنده: چک و کنترل‌ موردنیاز بر روی سیستم‌ها و قسمت‌های مختلف هواپیما انجام شده تا از سلامت و عملکرد مناسب آنها اطمینان حاصل شود.

۷- چک زمینی: آمادگی جنگنده برای موتورگردی و انجام آزمایش‌های زمینی از جمله آزمایش موتور، سیستم‌های هشدار و سایر سیستم‌ها.

۸- مرحله نهایی: هواپیما پس از گذارندن مراحل ذکر شده به چرخه عملیاتی خود باز می‌گردد.

اورهال اف-۴ در پایگاه یکم شکاری نیروی هوایی ارتش

وقتی به گردان اورهال این جنگنده رفتیم با متخصصانی روبه‌رو شدیم که اکثرا میانسال و باتجربه بودند. یکی از متخصصان این گردان یک سروان فنی باتجربه اما جوان بود و وقتی از او درباره روند اورهال این جنگنده سوال کردیم، گفت: هواپیماهای جنگنده اف-۴ نیروی هوایی ارتش پس از اتمام ساعت‌های پروازی خود برای طی روند اورهال به این مرکز اعزام می‌شوند. 

نخستین بخش از این کار به کنترل بخش‌های مختلف هواپیما اختصاص دارد تا اشکالات موجود در جنگنده شناسایی شده و پس از جمع بندی تحویل قسمت فنی برای آغاز اورهال شود. مرحله بعدی بازکردن دریچه‌های مختلف این هواپیماست تا به قسمت‌های مختلف از جمله موتور هواپیما دسترسی پیداکنیم. مرحله سوم چک و کنترل قسمت‌های مختلف بدنه و سپس رفع عیوب بدنه است تا دوباره آماده عملیات شود.

مرحله بعدی به چک قطعات و قسمت‌های بدنه اختصاص دارد که پیش از این از هواپیما جدا شده بود، پس از اتمام این کار این قطعات دوباره به قسمت مخصوص به خود در هواپیما باز می‌گردد تا هواپیما برای ورود به مرحله کنترل و بازبینی آماده شوند.

دانش متخصصان ما درباره این هواپیما پس از انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس به قدری گسترش و پیشرفت داشته است که امروز نه تنها تعمیرات اساسی و اورهال آن را انجام می‌دهند، بلکه بسیاری از قطعات مهم و کاربردی آن از جمله بخش‌های الکترونیک و الکترومکانیک را مطابق با دانش روز دنیا به صورت کاملا بومی به روزرسانی می‌کنند. این کار به قدری با کیفیت انجام می‌شود که پرنده‌ای که برای اورهال وارد آشیانه تعمیرات می‌شود پس از خارج شدن کاملا پرنده جدیدی است.

در ادامه با یکی از متخصصان این گردان همراه شدیم و او ما را به سوی یکی از جنگنده‌های در حال اورهال هدایت کرد. جنگنده موردنظر سانحه شدیدی داده و بال و کابین آن به طور کامل نابود شده بود و متخصصان فنی تمام قطعات آن را به طور کامل ساخته تا پس از نصب بر روی آن به طور کامل آماده پرواز شود.

به همراه یکی دیگر از متخصصان فنی به بخش دیگری از سوله اورهال رفتیم تا با بخش دیگری از اورهال جنگنده اف-۴ آشنا شویم. در این بخش به سراغ درام هوایپما که محل قرارگیری فشنگ‌های موردنیاز برای حملات است رفتیم. او درباره نحوه اورهال این قطعه گفت: پس از اینکه این قطعه به طور کامل خرد شد. که در آن تمام قطعات آن به صورت جزئی جداسازی شده و هر کدام به تفکیک کنترل و در صورت نیاز تعویض می‌شوند.

در مرحله پایانی هم با فرمانده جوان اما با تجربه گردان اورهال هواپیمای اف-۴ همراه شدیم تا مرحله نهایی اورهال این جنگنده را مشاهده و مراحل بررسی تخصصی را از او جویا شویم. او در این باره به ما گفت: هواپیمایی که در آشیانه تست‌های زمینی و آشیانه را گذرانده به مرحله تست پروازی می‌رسد که نتیجه و حاصل زحمات متخصصان فنی در داخل آشیانه است.

مرحله کنترل قطعات این هواپیما در داخل آشیانه در حدود یک سال به طول انجامید. متخصصان فنی هواپیما در ادامه تست‌های داخل آشیانه ، شرایط پروازی را شبیه سازی کرده و پس از اینکه هواپیما تست‌های مربوطه را با موفقیت پشت سر گذارند برای انجام آزمایش‌های پروازی وارد باند می‌شود.

خلبان در اولین مرحله از تست‌های پروازی با هواپیما بر روی باند تاکسی کرده تا علاوه بر کنترل سیستم‌ ترمز، لاستیک‌ها و چتر فرود را کنترل کند. این آخرین مرحله از بخش اورهال است که با اتمام این مرحله، هواپیما به طور کامل آماده پرواز شده و به چرخه عملیاتی نیروی هوایی بازمی‌گردد.

این زحمات تنها نشان‌دهنده گوشه‌ای از فعالیت‌های شبانه روزی متخصصان فنی و مهندسی ارتش به خصوص نیروی هوایی است که ما در اینجا بخشی از آن را برای شما شرح دادیم.