چرا چابهار به لحاظ ژئوپلیتیک برای هند اهمیت دارد؟

شرکت "پورتس گلوبال" هند روز دوشنبه دفتر خود در شهر چابهار را افتتاح کرد و مسئولیت عملیات در بندر شهید بهشتی ایران را بر عهده گرفت. این اقدامی است که هند را به برقراری ارتباط موثرتر با افغانستان، آسیای میانه و بخش هایی از روسیه نزدیک تر می‌کند. ایران برای مرتبط بودن هند با اوراسیا مهم است. در حالیکه هند همچنان با آمریکا تعامل داشت تا در خصوص واردات نفت از ایران از معافیت برخوردار شود و از بندر چابهار استفاده کند، دهلی نو قصد نداشت رابطه راهبردی با ایران را به خطر بیندازد.

ایران از حلقه های مهم ارتباطی با کوریدور بین‌المللی شمال–جنوب است که روسیه را در کوتاهترین زمان ممکن به هند متصل می کند. قزاقستان قصد دارد از طریق ایران به ایالت گجرات هند متصل شود. روسیه هم درصدد است یک کوریدور ارتباطی شامل هند و عمان از طریق ایران بوجود بیاورد.

چابهار عنصری مهم در راهبرد هند به شمار می رود که همچنین شامل ارتباط اوراسیا با منطقه اقیانوس هند است. چابهار همچنین عنصری مهم در عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای محسوب می‌شود. کشورهای اروپایی و ژاپن قرار است اقدامات هند را در بندر چابهار تکمیل کنند.  آمریکا که به هند اجازه داده است به واردات نفت از ایران ادامه دهد، در خصوص نقش هند در بندر چابهار و احداث خط راه آهن از این شهر بندری ایران تا مرز افغانستان، معافیت قائل شده است. این وضعیت پس از آن پیش آمد که دولت هند بر مواضع خود تاکید کرد و تصمیم گرفت حتی اگر دولت آمریکا برای این طرح معافیت قائل نشود، به تعامل خود در ارتباط با چابهار ادامه دهد.

منابع آگاه اعلام کردند، این معافیت موجب می شود تامین مالی نقش هند در این بندر که گذرگاه این کشور به اوراسیا است و برای توسعه افغانستان اهمیت دارد، دشواری های کمتری داشته باشد. دولت هند به مدت شش ماه مذاکراتی دشوار با دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، برگزار کرد. دولت هند به مذاکره با آمریکا برای واردات نفت از ایران پرداخت و همزمان، راهکارهای حفظ منافع خود در بندر چابهار را در صورتی که تحریم ها شامل این بندر می شد، بررسی کرد.

مقامات هندی از یک طرف با مقامات آمریکایی و از طرف دیگر با مقامات ایران و افغانستان برای ادامه و گسترش حضور خود در چابهار به گفتگو پرداختند. چابهار با بندر گوادر پاکستان که تامین مالی آن به عهده چین است، فاصله چندانی ندارد. این بندر از عناصر مهم در کوریدور اقتصادی پاکستان و چین است.

این وضعیت مشخص می کند که چرا چابهار به لحاظ ژئوپولیتیک برای هند اهمیت دارد. هند درصدد است بندر چابهار را به عنوان گذرگاهی به مبدا و مقصد افغانستان و آسیای میانه گسترش دهد. هند از سال گذشته حدود ده هزار تن گندم از طریق این بندر به افغانستان ارسال کرده است. 

هند یک قرارداد اجاره کوتاه مدت امضاء کرد. این قرارداد در زمان سفر ماه فوریه حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، امضاء شد. هند پانصد میلیون دلار برای مجتمع بندر چابهار اختصاص داد که این رقم علاوه بر دویست و سی و پنج میلیون دلار برای طرح توسعه این بندر است. هند همچنین پانصد کیلومتر ارتباط ریلی بین چابهار و زاهدان ایجاد خواهد کرد که این خط آهن بعدا به زرنج در افغانستان گسترش می یابد.

دولت هند اعلام کرده است زمانی که بندر چابهار عملیاتی شود، "موتور رشد" برای هند، ایران، افغانستان و چند کشور آسیای میانه خواهد بود. در حالی که پاکستان اجازه هیچ گونه دسترسی زمینی به افغانستان را به هند نمی دهد، چابهار عملی ترین گذرگاه هند به افغانستان و آسیای مرکزی است. کشورهای مهم ازبکستان و قزاقستان در آسیای میانه نیز بندر چابهار را گذرگاهی به طرف منطقه اقیانوس هند می دانند.

مقامات هندی معتقدند بندر چابهار که حدود هزار کیلومتر از کاندلا و هزار و چهارصد کیلومتر از بمبئی فاصله دارد، موجب بهبود دسترسی دریایی برای کالا و تجارت می شود.