چرا ملک سلمان دست به دامن انتصابات جدید در عربستان شد؟

پایگاه اینترنتی روزنامه فایننشال تایمز نوشت: پادشاه عربستان سعودی بار دیگر افراد کار آزموده و باتجربه را به جمع اطرافیان خود باز می‌گرداند. تغییرات کابینه ظاهرا تلاش برای بازگرداندن تجربه و نظم سازمانی به روند تصمیم‌گیری‌ها در عربستان سعودی است. هم‌اکنون در عربستان سعودی، ابراهیم بن عبدالعزیز العساف که پیشتر وزیر دارایی این کشور بود به عنوان وزیر امور خارجه معرفی شده است.

زمانیکه ابراهیم العساف در جریان اقدام بی‌سابقه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی برای مقابله با فساد، در ریاض بازداشت شده بود، بسیاری معتقد بودند که این اقدام پایانی ننگین برای فعالیت این عضو باسابقه در حکومت عربستان سعودی است، اما اندکی بیش از یکسال پس از بازداشت العساف، وی بار دیگر خود را در کانون قدرت در حکومت عربستان سعودی می بیند. العساف به مدت دو دهه و در زمان حکومت سه پادشاه در عربستان به عنوان وزیر دارایی فعالیت کرده بود.

ملک سلمان روز پنجشنبه ابراهیم العساف را به عنوان وزیر امور خارجه عربستان سعودی معرفی کرد در حالیکه سمت وزیر امور خارجه در عربستان سعودی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چون ریاض با بحران دیپلماتیک ناشی از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی روبه‌رو است.

در حالیکه ملک سلمان در تلاش برای بازگرداندن تجربه و سازماندهی روند تصمیم‌گیری در عربستان، دستور تغییرات گسترده در حکومت عربستان را صادر کرد، می بینیم که ابراهیم العساف یکی از دو نفری است که در این تغییرات گسترده سمت های مهمی به آنها داده می شود. یکی از افراد آشنا با امور خاندان سلطنتی در عربستان سعودی می گوید آنها تلاش می کنند تا چارچوبی نهادینه شده را برای جبران اشتباهاتی که در دوازده ماه گذشته رخ داده است، ایجاد کنند.

منظور این فرد از "اشتباهات" اشاره به قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی است که باعث ایجاد اختلاف دیپلماتیک شدید بین عربستان سعودی و کشورهایی مثل کانادا و آلمان شد. همه این اتفاقات در زمان ولیعهدی محمد بن سلمان رخ داده است. مشخص نیست که آیا این تغییرات باعث کاهش نگرانی غرب درباره مسیری می شود که محمد بن سلمان - سکاندار واقعی حکومت عربستان سعودی - در پیش گرفته است؟! این تغییرات فقط در صورتی اهمیت خواهند داشت که نتیجه مثبتی در پی داشته باشند. نتیجه بخش بودن این تغییرات نیز همه و همه در دستان محمد بن سلمان است.

تامارا کافمن، عضو ارشد سیاست‌های خاورمیانه در اندیشکده بروکینگز می‌گوید: "اینگونه تغییرات در سیاست، چیزی است که واشنگتن به دنبال آن بوده است. صرف نظر از اینکه مشاوران محمد بن سلمان تا چه حد باتجربه هستند نکته این است که وی همچنان تصمیم‌گیرنده است".

وی افزود: "من از اینکه محمد بن سلمان ضرورت ایجاد تغییرات برای حل کردن بحران در روابط آمریکا – عربستان سعودی را درک کرده است بسیار دلگرم شده‌ام، اما باید دید که عملا چه اتفاقی می افتد".

این گزارش می افزاید قبل از آنکه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی شود عربستان به عنوان کشوری شناخته می شد که وضعیت موجود را حفظ می کند و در روند تصمیم گیری، جانب احتیاط را در پیش می گیرد، اما محمد بن سلمان سی و سه ساله که بسیار هم بلندپرواز است سیستم سنتی "تصمیم گیری بر مبنای اجماع" در عربستان را دگرگون کرد. حامیان این شاهزاده جوان می گویند برای اجرای اصلاحات جسورانه اقتصادی رویکرد محکم محمد بن سلمان لازم بود تا پادشاهی عربستان سعودی نوسازی شود و او بتواند بر بخش های محافظه‌کار جامعه پادشاهی عربستان سعودی فائق آید.

بحران ناشی از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه در ماه اکتبر باعث شد تا پادشاه سعودی سیستم های کنترل و نظارتی بیشتری را بکار گیرد.

در ادامه یکی از افراد آشنا به مسائل خاندان سلطنتی سعودی گفت: آنها می خواهند رویه های بیشتری را بکار گیرند تا اتفاقات گذشته تکرار نشود. در گذشته این گونه بود که یک نفر در راهروها هنگام عبور ولیعهد از وی می پرسید که "آیا من می توانم این کار را انجام دهم؟" یا اینکه "آیا نمی توانم انجام دهم؟" که ولیعهد نیز سرش را تکان می داد و بعدا باید مشخص می شد که معنی این سر تکان دادن ها چیست؟

یکی از هم‌پیمانان نزدیک محمد بن سلمان یعنی شاهزاده عبدالله بن بندر بن عبدالعزیز ریاست گارد ملی را که از اهمیت زیادی برخوردار است در دست گرفت. گارد ملی عربستان یگان نخبه برای حفاظت از خاندان حاکم بر عربستان سعودی است. یکی از انتقادات از محمد بن سلمان این است که وی مجموعه ای از مشاوران کم تجربه را در اطراف خود جمع کرده است، اما می بینیم که سعود القحطانی یکی از افراد بسیار نزدیک به محمد بن سلمان، در پی قتل جمال خاشقجی برکنار شد. به نظر می رسد که پادشاهی عربستان سعودی شاهد تغییرات ساختاری زیادی است. در روز پنج شنبه پادشاه عربستان سعودی دستور ایجاد دیوان هیئت وزیران این کشور را صادر کرد.

یکی از دیپلمات های سابق سعودی گفت اکنون مسئله این است که ابراهیم العساف در کابینه عربستان تا چه حد قادر است خواسته های محمد بن سلمان را به چالش بکشد؟ ما تا زمانی که شاهد مدرکی در این باره نباشیم نمی توانیم درباره اهمیت این انتصابات صحبت کنیم.

در بخش پایانی این گزارش آمده است: فرد دیگری که اخیرا شاهد ارتقای مقام در عربستان سعودی بود مساعد بن محمد العیبان است که به عنوان مشاور امنیت ملی عربستان سعودی انتخاب شده است. از سال 2015 که محمد بن سلمان ولیعهد سعودی شد این سمت بلاتصدی بود. این فرد کسی است که مورد اعتماد محمد بن سلمان و ملک سلمان است.

یک روزنامه نگار سعودی گفت روی کار آمدن دوباره افرادی مثل العساف و مساعد بن محمد العیبان نشان می دهد که هیچ حکومتی نمی تواند فقط با بال جوانی حرکت کند بلکه به بال تجربه نیز نیاز دارد.