وقتی قرار است پای متادون هم به داروخانه‌ها باز شود
درست در ۸ مرداد سال گذشته در دستورالعملی مصوب و به امضای دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر رسید که در بند هشت آن به موضوع جدا کردن قسمت درمان اعتیاد و توزیع داروهای مخدر و واگذاری به داروخانه اشاره شده بود. اما در همان زمان این موضوع به باد انتقاد گرفته شد و به دنبال انتقادات فراوان، اجرا نشد.
هرچند با گذشت حدود یکسال از آن زمان کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر تصمیم گرفت آن دستورالعمل یعنی (توزیع متادون و داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها) به اجرا درآورد.
هرچند این اقدام همچنان مورد انتقاد کارشناسان، فعالان و درمانگران حوزه اعتیاد و درمان مواد مخدر است و هریک از کارشناس با دلایل و استدلال های مختلف اجرایی شدن این موضوع و توزیع داروهای درمان اعتیاد را در داروخانه‌ها اقدامی اشتباه می‌دانند.
خدمات درمان اعتیاد باید یکپارچه باشد
رامین رادفر کارشناس حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره توزیع متادون و داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها، اظهار کرد: به زعم من و تمام کسانی که درمانگر اعتیاد هستیم، سال‌ها در این زمینه فعالیت داشتیم و با مصرف کنندگان زیادی سر و کار داشته ایم باید بگویم که خدمات درمان اعتیاد اعم از تجویز دارو، خدمات مشاوره و روانکاوی و ... باید به صورت یکجا باشد.
این کارشناس حوزه اعتیاد با تاکید بر اینکه مخاطب ما یک فرد معتاد است و بیمار متعارفی نیست، افزود: شرایط این بیماران مانند سایر بیماران نیست که به پزشک مراجعه کنند و داروی تجویز شده را از داروخانه دریافت کنند و بعد از آن در خانه دارو را مصرف کنند، مخاطب ما یک فرد معتاد است.
وی افزود: اگر بخواهیم در ارائه خدمات درمان به معتادان، دارو را جدا کنیم پس مشاوره و روانکاوی را هم از بسته خدماتی که معتادان دریافت می‌کنند باید جدا کنیم، البته این اقدام درستی نیست چراکه یکپارچگی و دسترس پذیری معتادان به مواد مخدر کاهش می‌یابد.
رادفر تصریح کرد: اگر تجویز دارو از کلینیک‌های درمان اعتیاد جدا شود یکپارچگی در درمان اعتیاد صورت نمی‌گیرد و به دنبال آن کیفیت درمان کاهش پیدا کرده، معتادان برای درمان مراجعه نخواهند کرد و قطعاً این اقدام به ضرر افراد معتاد خواهد بود.
این کارشناس حوزه اعتیاد بیان کرد: این که همکاران سازمان غذا و دارو می‌گویند جای دارو در داروخانه است استدلال درستی نیست چرا که سالهاست در خانه‌های بهداشت توسط بهیاران دارو تجویز می‌شود. همچنین در تمام دنیا داروهای درمان اعتیاد به دو صورت تجویز می‌شود یکی از طریق مرکز درمان اعتیاد و دیگری از طریق داروخانه و سیستم دارویی که با سیستم داروی ما بسیار متفاوت است، چراکه اگر سیستم داروخانه‌های ما مانند سایر داروخانه‌های کشور‌های دیگر بود فروش استامینوفن، ترامادول و ... به راحتی صورت نمی‌گرفت به همین دلیل در ایران به جای داروخانه بیشتر دارو فروشی داریم.
وی گفت: تذکراتی در این خصوص به وزارت بهداشت از طریق مراجع این حوزه داده شده است و حالا تصمیم گیری با وزارت بهداشت است و اگر واقعاً نگران منفعت بیمار هستند منفعت افراد معتاد در این اقدام نیست.
زیر سوال رفتن اصل رازداری در درمان اعتیاد
رادفر با اشاره به اینکه در درمان افراد معتاد چند اصل اساسی مطرح است که یکی از این اصول رازداری بیمار است، ادامه داد: نمی‌توان به راحتی داروخانه‌ای برای فروش داروهای درمان اعتیاد مشخص کرد و به بیمار بگوییم در فلان داروخانه برو و این دارو را خریداری کن اگر بیماران اعتیاد بخواهند از داروخانه دارو را خریداری کنند پس اصل محرمانگی و رازداری بیمار چه می‌شود؟ خرید دارو اعتیاد توسط بیمار در داروخانه جلوی اذهان عمومی کار راحت و درستی نیست.
این کارشناس حوزه اعتیاد با بیان اینکه شک نکنید که عاقبتی که در حال حاضر برای ترامادول ایجاد شده و بسیاری از جوانان به ترامادول اعتیاد پیدا کردند با توزیع متادون و سایر داروهای درمان اعتیاد همین وضعیت ایجاد خواهد شد، اضافه کرد: این که می‌گویند وجود داروهای درمان اعتیاد در بازار سیاه به دلیل عرضه آن در کلینیک‌هاست حرف غلطی است چرا که بسیاری از داروهایی که در حال حاضر در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند در بازار سیاه هم به فروش می‌رسند.
وی افزود: نمی‌شود گفت مشکل نشت داروی درمان اعتیاد در بازار سیاه به دلیل عرضه آن در کلینیک‌ها ست و این اطمینان را هم نمی‌توان داد که عرضه داروی درمان اعتیاد در داروخانه‌ها از نشتی آن جلوگیری می‌کند.
رادفر با بیان اینکه در نهایت مسئولان وزارت بهداشت که وظیفه اصلی آنها ارائه خدمت به بیماران است و باید در هر تصمیم گیری به منفعت بیماران توجه کنند، خاطرنشان کرد: در این خصوص بررسی کنند، آیا فروش داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها به نفع بیمار است یا به ضرر آن؟ هر چند ما به عنوان کسانی که سال‌ها در این حوزه فعالیت داشته‌ایم و با مصرف کنندگان زیادی سر و کار داشته ایم می‌گوییم عرضه داروی درمان اعتیاد در داروخانه‌ها هیچ منفعتی ندارد بلکه به ضرر بیماران است.
توزیع متادون برخلاف قانون مبارزه با مواد مخدر است
همچنین صفاتیان کارشناس حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره توزیع متادون و داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها، اظهار کرد: به عنوان یک کارشناس با توزیع داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها مخالف هستم چراکه این کار ضررش به مصرف کننده مواد می‌رسد.
این کارشناس حوزه اعتیاد تصریح کرد: توزیع داروهای درمان اعتیاد بر خلاف سیاست‌های کلی نظام و قانون مبارزه با مواد مخدر است در ماده ۵۷ سیاست‌های کلی نظام، مدیریت مصرف برای کنترل اعتیاد مطرح شده و این مدیریت مصرف به این معناست که یک کلینیک درمانی راه اندازی شود و اقدامات درمانی به صورت یک بسته کامل در کلینیک ها ارائه شود، همچنین ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر از راه اندازی مراکز درمان اعتیاد صحبت کرده که در این مراکز باید دارو برای درمان اعتیاد تجویز شود و هیچ صحبتی از داروخانه‌ها نیست.
وی با اشاره به اینکه بیش از یک میلیون مصرف کننده مواد مخدر به مراکز درمانی مراجعه کرده و دارو دریافت می‌کنند، افزود: اگر متادون در داروخانه‌ها توزیع شود، پزشک کلینیک باید دارو را تجویز کند و بیمار به داروخانه مراجعه کرده و دارو را با دوزی که پزشک مشخص کرده دریافت کند اگر داروخانه آن دوز معین نداشته باشد مجدد بیمار باید به پزشک مراجعه کند تا دارو دوز جدیدی را تجویز کند.
صفاتیان با بیان اینکه ترامادول یک داروی پایه مواد مخدر است که ۱۰ سال می‌شود به صورت آزاد در حال توزیع است، گفت: همچنین در بازار سیاه نیز شاهد توزیع ترامادول هستیم که در این سال‌ها دیده‌ایم که همین ترامادول چقدر مشکل‌ساز شده و بسیاری از افراد به ترامادول اعتیاد پیدا کردند اگر داروهای درمان اعتیاد در داروخانه ها تجویز شود مشکلاتی همچون توزیع ترامادول را خواهیم داشت.
این کارشناس حوزه اعتیاد با تاکید بر اینکه زمانی که پزشک دارو را به بیمار تجویز می‌کند ۲ تا ۳ هفته اول هنگام مصرف دارو، پزشک در کنار بیمار است، بیان کرد: ممکن است بعد از مصرف دارو، بیمار دچار شوک شود و زمانی که این داروها در داروخانه توزیع شود کسی در داروخانه وجود دارد که هنگام مصرف به این بیماران کمک کنند؟
وی گفت: در وضعیت فعلی که با بحران اقتصادی روبه‌رو هستیم کارخانه های تولید کننده متادون بعد از تولید داروها را در اختیار شرکت پخش قرار می دهند و شرکت بخش، داروها را به دانشگاه علوم‌پزشکی تحویل داده و این دانشگاه به مرکز درمانی اعتیاد داروها را توزیع می‌کند و سالیانه ۵۰۰ میلیارد تومان سود حاصل جابجایی داروهای درمان اعتیاد برای دانشگاه های علوم پزشکی وجود دارد و این سود برای دولت است و اینکه قرار است این سود از دولت گرفته شود و به بخش خصوصی داده شود (داروخانه‌ها) عجیب است.
صفاتیان خاطرنشان کرد: در کل توزیع متادون و یا هر داروی درمان اعتیاد بر خلاف قانون بوده و علاوه بر آن به ضرر معتادان کشور خواهد بود.
سیستم داروخانه‌ای ما در حال حاضر، ظرفیت و مدیریت لازم برای توزیع را متادون ندارد
همچنین علی فرهودیان عضو هیات علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران بر این اعتقاد است که این مدل تصمیم گیری درباره واگذاری متادون به داروخانه ها، فراتر از داستان متادون، درمان اعتیاد یا حتی به طور عام موضوع بهداشت و درمان است. او می گوید: «گویا در کشور ما باب شده است که هر مشکلی که پیش می آید، بعضی از دولتمردان به جای اینکه دلایل آن را پیدا کنند و مشکل را حل کنند، فرار رو به جلو کنند و اصل قضیه را زیرسوال ببرند. یعنی با زیرسوال بردن اصل صورت مساله تلاش کنند، مساله جدیدی طرح کنند و مساله جدید را جایگزین صورت مساله قبلی کنند یا به نوعی آن را به عنوان پاسخی برای مشکلات جلوه دهند. هر چند که مساله جدید خودش مشکلات فراوانی یا حتی بیشتری را به دنبال داشته باشد.»
فرهودیان با بیان اینکه مساله متادون و نشت آن به بازار دقیقا مصداق همین مدل تصمیم گیری است و به نظر من از همین قانون پیروی می کند، می گوید: «سالهاست که اساتید دانشگاه، پژوهشگران، دلسوزان و کارشناسان اعتیاد راه حل های علمی برای حل این مشکل پیشنهاد داده اند اما به هیچ کدام از آنها توجهی نکرده اند و به یک باره مسئولان راه حل را در تغییر صورت مساله یعنی جابه جایی محل عرضه متادون از مراکز سوء مصرف درمان اعتیاد به داروخانه ها یافته اند. در حالی که این اقدام هیچ گونه پشتوانه علمی ندارد و با توجه به زیرساخت هایی که در ایران وجود دارد، هرگز راه حلی عملی برای این مساله نمی تواند باشد. با این اقدام مشکل نشت متادون به بازار آزاد حل نخواهد شد و صرفا محل نشت تغییر خواهد کرد. ضمن اینکه به نظر من منبع اصلی نشت متادون احتمالا اصلا در جای دیگری است.»
وی با تاکید بر اینکه تجربه نشان داده است که داروخانه ها در زمینه نگهداشت و حفاظت از داروها چندان سابقه درخشانی ندارند، می گوید: «این مساله هم در مورد داروهایی با میزان اعتیادآوری بالا صدق می کند و هم در مورد داروهایی مانند کلونازپام، آلپرازولام، زولپیدم، ترامادول و ... که در بقیه دنیا به عنوان داروهایی با اعتیادآوری بالا در نظر گرفته نمی شوند اما در سیستم داروخانه ای ما به قدری بد عمل شده است که به دلیل شیوع زیاد وابستگی و اختلالات مصرف آنها در جمعیت بالینی به عنوان داروهای اعتیادآور شناخته می شوند. همین تجربه نشان می‌دهد سیستم داروخانه‌ای ما در حال حاضر، ظرفیت و مدیریت لازم برای توزیع را متادون ندارد.»
فرهودیان ادامه می دهد: «از طرف دیگر خود این اقدام برای داروخانه ها هم بار اضافی است که باید بردوش بکشند بیش از یک میلیون نفر بیمار مصرف کننده مواد در کشور داریم که خدمات رسانی به آنها حتی اگر مختص به داروخانه های خاص هم نشود چندان اقدام سهل و ساده ای نخواهد بود. ضمن اینکه داروخانه ها در ایران به هیچ وجه شرایط نگهداری از داروهایی مانند متادون را ندارند. نه سیستم اداری درست تعبیه شده است، نه مدلی از نسخه های الکترونیک وجود دارد که نسخه پزشک در سیستمی ثبت شود و سپس دارو به بیمار عرضه شود. به طوری که در حال حاضر همه شاهدیم که تقریبا هر کسی هر دارویی که بخواهد می تواند از داروخانه ها تهیه کند.»
وی با بیان اینکه در قوانین حوزه درمان اعتیاد در کشور ما هم تناقضاتی وجود دارد که چالش هایی را ایجاد کرده است، می گوید: «از طرفی در ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر، به مصرف کنندگان مواد مجوز داده شده است که برای درمان مراجعه کنند و به عنوان بیمار با آنها رفتار شود اما بلافاصله در تبصره دوم ماده ۱۶ گفته شده است که اگر آنها در درمان اعتیاد موفق نباشند یا تجاهر به اعتیاد کنند به مانند مجرم با آنها برخورد می شود. این تناقض قانونی باعث شده است که خود فرایند درمان انگ اجتماعی برای بیماران ایجاد کند. در چنین شرایطی مصرف کنندگان مواد برای اینکه از خود در برابر این انگ اجتماعی محافظت کنند، به دنبال محیطی امن و ایمن برای ورود به درمان هستند و انتظار دارند که اطلاعات هویتی آنها به بیرون درز نکند. در چنین شرایطی مسلم است که تمایلی ندارند در ملاء عام و جلو چشم افراد دیگر جامعه که بیماری اعتیاد ندارند به محل اختصاص داده شده برای دریافت داروهای مخدر در داروخانه ها مراجعه کنند و متادون دریافت کنند.»
ایجاد مشکلات امنیتی با توزیع متادون در داروخانه‌ها
فرهودیان ادامه داد: برای من قابل فهم نیست که چرا در چنین شرایطی سیاستگذاران حوزه اعتیاد به فکر ایجاد چنین تغییر بزرگی در نحوه توزیع و عرضه داروهای مخدر افتاده اند و به عواقب خطرناک آن توجه نکرده اند؟ آن هم ایجاد تغییری که بر اساس مدارک و شواهد علمی اجرایی کردنش نه تنها بهبودی در وضعیت نشت متادون به بازار آزاد ایجاد نمی کند بلکه شرایط را بغرنج تر خواهد کرد. بارها به دولتمردان تذکر داده شده است که اجرایی کردن این سیاست می تواند خطرناک باشد و حتی منجر به ایجاد مشکلات امنیتی برای کشور شود.
توضیحات دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره توزیع متادون در داروخانه‌ها
اما اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درخصوص موضع ستاد مبارزه با مواد مخدر درخصوص توزیع متادون و داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها، اظهار کرد: مرجع اصلی در خصوص توزیع متادون و یا داروهای ترک اعتیاد در داروخانه‌ها، وزارت بهداشت و درمان است.
دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر با بیان اینکه هر تصمیمی که وزارت بهداشت در این خصوص بگیرد ما در ستاد مبارزه با مواد مخدر مشکلی در اجرای آن نداریم، گفت: رئیس کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت بهداشت است و مرجع تخصصی برای تصمیم‌گیری در این خصوص همین کمیته است.
جزئیات عرضه داروهای ترک اعتیاد در داروخانه‌ها از زبان غذا و دارو
به دنبال این موضوع سید حیدر محمدی مدیر کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو درباره عرضه داروهای تحت کنترل برای ترک اعتیاد در داروخانه‌ها و اعتراض درمانگران اعتیاد در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان نیز در این باره، گفت: سازمان غذا و دارو شهریور ماه مصوبه جدیدی درباره توزیع و عرضه داروهای ترک اعتیاد مانند متادون، بوپره نورفین، پچ فنتانیل و ... ابلاغ کرد که بر این اساس، داروهای آگونیست برای درمان اعتیاد علاوه بر داروخانه‌های بیمارستانی و مراکز ترک اعتیاد، در داروخانه‌های دارای شرایط خاص هم توزیع و عرضه خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه هیچ محدودیتی برای مراکز در عرضه داروهای تحت کنترل در مراکز ترک اعتیاد ( MMT) ایجاد نشده است، گفت: با این مصوبه سازمان غذا و دارو، روانپزشکانی که مراکز ترک اعتیاد ندارند هم می‌توانند برای بیماران خود داروهای ترک اعتیاد را تجویز و بیماران هم می‌توانند داروهای مورد نیازشان را از داروخانه‌های منتخب تامین کنند.
توزیع و عرضه متادون در مراکز ترک اعتیاد ممنوع نشده است
مدیر کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو یادآوری کرد: البته باید توجه داشت که مطابق بند ۸ مصوبه ۱۳۶ ستاد مبارزه با مواد مخدر مورخ ۱۵ مرداد ماه ۹۸ به منظور تفکیک ارائه «خدمات درمانی» از فرایند «توزیع دارو» و بر اساس نتایج بدست آمده از طرح آزمایشی و با هدف جلوگیری از نشت و انحراف در توزیع دارو به ویژه متادون و ساماندهی انتخاب نوع و شکل مناسب داروهای تجویزی، مقرر شده است توزیع داروهای آگونیست درمان اعتیاد از طریق داروخانه‌های منتخب صورت پذیرد، اما سازمان غذا و دارو برای اینکه کسب و کار مراکز MMT دچار اختلال نشود، مجوز عرضه داروهای آگونیست در این مراکز را ملغی نکرده است.
محمدی درباره علل تصویب عرضه داروهای ترک اعتیاد در داروخانه‌ها در ستاد مبارزه با موادمخدر و با اشاره به آسیب‌های آحتمالی عرضه این داروها در مراکز MMT گفت: نفس عمل واحد بودن تجویز کننده، فروشنده و مکان مصرف فسادآور است، زیرا پزشک تجویز کننده به دلیل ذینفع بودن در فروش دارو، القای مصرف را برای بیمار بوجود می‌آورد و حتی این احتمال وجود دارد ، پزشک داروهایی را که تاریخ انقضای آنها به زودی منقضی می‌شود، مازاد بر نیاز بیمار تجویز کند و این عرضه داروها در مرکز اعتیاد به شدت دارای تعارض منافع برای پزشکان موسس مراکز است.
مدیر کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو تصریح کرد: از طرفی باید توجه داشت که مطابق قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشت و درمان عرضه دارو صرفاً می‌بایست در داروخانه و تحت نظر مسئول فنی داروساز صورت پذیرد و هیچ پزشکی حق عرضه دارو در مطب را ندارد.
مدیر کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو به شرایط داروخانه‌های عرضه کننده داروهای ترک اعتیاد اشاره کرد و افزود: ضوابط سخت گیرانه‌ای برای توزیع و عرضه داروهای ترک اعتیاد در داروخانه‌ها تعیین کرده‌ایم و فقط داروخانه‌هایی که شرایط عرضه را کسب کنند با تایید معاونت غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توانند داروهای آگونیست را عرضه کنند.
وی ادامه داد: داروخانه باید دارای یک اتاق ۱۲ متری باشد، گاو صندوق و دوربین امنیتی داشته باشد تا امنیت به طور کامل حفظ شود و دوربین مداربسته و فضای مجزا برای نگهداری داروها در داروخانه‌ها وجود داشته باشد و این داروها در گیشه مجزا عرضه شوند، همچنین داروخانه باید مجهز به سیستم کنترل دما، رطوبت و سیستم اطفاء حریق و ... باشد و در این صورت به داروخانه اجازه داده می‌شود تا تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی داروی ترک اعتیاد را عرضه کند.
مدیر کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با بیان اینکه متاسفانه مصرف متادون در چهار سال اخیر که دارو در مراکز ترک اعتیاد عرضه شده، چهار برابر شده است، گفت: اکنون شاهد نشت داروهای ترک اعتیاد از مراکز MMT به بازار سیاه هستیم، برای رصد وجلوگیری از نشت داروهای ترک اعتیاد از داروخانه‌ها به بازار سیاه سامانه تی تک سازمان غذا و دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد و به محض اینکه دارویی در بازار سیاه کشف و ضبط شود می‌توان به سرعت داروخانه عرضه کننده و فرد معتادی که داروی خود را در بازار سیاه فروخته شناسایی و با فرد متخلف برخورد کرد.
مدیر کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با اشاره بیان کرد: در سال‌های اخیر بحث دسترسی بیماران به داروهای تحت کنترل در مجامع بین المللی مطرح شده و از طرف WHO , INCB ,UNODC به کشور‌های عضو کنوانسیون‌های سه گانه مواد و داروهای تحت کنترل آموزش‌هایی داده شده و جلسات متعددی تشکیل شده است.
وی افزود: در این جلسات با اشاره به اینکه حدود ٨٣ در صد از جمعیت جهان دسترسی مناسبی به داروهای تحت کنترل ندارند بر این نکته تاکید شده است که دولت‌های عضو تمام تلاش خود را برای بهبود دسترسی بیماران واقعی به داروهای تحت کنترل بکار بگیرند به نحوی که کنترل‌های اعمال شده در توزیع این داروها ضمن جلوگیری از سوء مصرف این داروها مانعی برای دسترسی بیمار واقعی به این داروها ایجاد نکند.
محمدی گفت: در همین چارچوب بر آن شدیم که در مکانیسم توزیع داروهای تحت کنترل تغییراتی ایجاد بکنیم تا بلکه دسترسی را بهبود ببخشیم که منجر به تدوین این ضابطه جدید شد. در گزارش‌های موجود یا در جلسات بین المللی هیچ اشاره‌ای به مراکز خاصی برای توزیع داو‌های تحت کنترل نشده است و فقط از دولت‌ها خواسته شده که با توجه به زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های موجود در هر کشوری الزامات و بستر مناسب توزیع داروهای تحت کنترل فراهم شود.
تصمیم گیری برای توزیع داروهای درمان اعتیاد در داروخانه یا در مراکز درمانی اعتیاد بر عهده وزارت بهداشت و درمان است امیدواریم هر تصمیمی که در این زمینه گرفته می‌شود قبل از هرچیز منافع افراد درگیر اعتیاد مورد توجه قرار گیرد چراکه هر تصمیم غلط در این زمینه ممکن است باعث بروز مشکلات فراوان در زمینه افزایش اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی شود. توزیع متادون در داروخانه این ریسک را دارد که عاقبت متادون نیز مانند ترامادول شوند و بسیاری از جوانان را به خود معتاد کند.
انتهای پیام/
نظرات شما