تهران عشق آباد؛ سوغات سید ابراهیم رئیسی از سفر به ترکمنستان چیست؟

سید ابراهیم رئیسی پیش‌تر و در شهریور برای شرکت در نشست سازمان شانگهای به دوشنبه تاجیکستان سفر کرده بود، در این سفر الحاق رسمی ایران به سازمان شانگهای مورد توافق اعضا قرار گرفت.

به ‌نظر می‌رسد که با تاکید دولت سیزدهم بر اولویت همسایگان در سیاست خارجی، منطقه آسیای مرکزی جایگاه ویژه‌ای را در این چارچوب به خود اختصاص دهد. در همین رابطه برنامه‌‌‌ریزی برای دومین سفر خارجی رئیس‌جمهور ایران باز هم به یک جمهوری در آسیای مرکزی برای شرکت در یک پلتفرم منطقه‌‌‌ای، به خوبی نشان‌‌‌گر ابعاد عملگرایانه سیاست خارجی همسایه‌‌‌ محور در دولت سیزدهم است. 

قرار است رئیس جمهور با حضور و سخنرانی در اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، مواضع و پیشنهادات جمهوری اسلامی ایران در زمینه تقویت مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی و بویژه رفع موانع و افزایش سطح همکاری‌ها و تبادلات اقتصادی کشور‌های عضو سازمان اکو را تشریح و تبیین خواهد کرد.

 هدف رئیسی از سفر به ترکمنستان چیست؟

مهدی خورسند کارشناس مسائل بین الملل درباره اهداف این سفر بیان کرد که  بعد از اینکه آقای رئیسی برای حضور در اجلاسیه سازمان همکاری شانگ‌های به محل اجلاس می‌رود و در اولین حضور بین المللی خود به تاجیکستان سفر می‌کند، حالا از محلی که دولت سیزدهم اعلام کرده که اولویت ما همسایگان هستند این حضور شاید بتواند یخ روابطی که در طول ده سال گذشته بین دو کشور ایجاد شده شکسته شود. از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۳۹۹ حجم روابط ایران با ترکمنستان به یک کاهش بیش از چهار درصدی رسیده است.

خورسند معتقد است که حضور رئیس‌جمهور کشورمان در اجلاسیه سازمان اکو می‌تواند یخ روابط را بشکند و فرصتی را برای ایران ایجاد کند که ایران با همسایگان خود روابط بهتری برقرار کند و نشان دادن عظم ایران برای حل مشکلات و سوء تفاهمات است. ایران تنها کشوری است که می‌تواند نیاز‌های ترکمنستان را به راحتی رفع کند و تهران باید با دقت بیشتری به این روابط بنگرد؛ این سفر پیش از وقوع نوید روز‌های خوب را برای روابط ایران و ترکمنستان می‌دهد؛ با توجه به سفری که آقای رئیسی به تاجیکستان داشت و آن اتفاقات و مناسبات خود رخ داد و نشان دادیم که فضا در ایران تا حدودی دستخوش تغییر شده و دولت جدید اهل تعامل با همسایگان است.

به عقیده برخی کارشناسان به نظر می‌رسد در سفر اول رئیس جمهور به تاجیکستان بخش مهمی از اختلاف‌نظرهای دو کشور طی سال‌های اخیر برطرف شده و انتظار می‌رود که با برگزاری دومین دیدار رئیسی با رئیس‌‌‌جمهور ترکمنستان، اختلاف‌‌‌نظرها در مسئله بدهی‌‌‌های ایران و قیمت‌گذاری گاز صادر شده حل و فصل شود. در عین حال، با از سرگیری واردات گاز از ترکمنستان می‌توان با بخش زیادی از چالش‌های فعلی در افت فشار گاز در فصل سرما مقابله کرد.

در کنار این موضوع، آسیای مرکزی می‌تواند در سیاست خارجی دولت سیزدهم نقش‌‌‌های راهبردی‌‌‌تری را نیز ایفا کند. این منطقه به عنوان یک منطقه حائل بین ایران با روسیه و چین به عنوان یک «منطقه پل» نقش‌‌‌آفرینی می‌کند. در صورت توسعه مناسبات اقتصادی ایران با این کشورها، آسیای مرکزی به عنوان یک مسیر دسترسی بسیار مناسب معرفی می‌شود.

سهم ایران از بازار ترکمنستان چقدر است؟

ایران و ترکمنستان دارای بیش از هزار کیلومتر مرز مشترک بوده و دو کشور دارای روابط خوبی بعد از استقلال ترکمنستان از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ هستند. ایران جزو اولین کشور‌هایی بود که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت. از آن به بعد دو کشور روابط خوبی داشته و در زمینه اقتصادی، حمل و نقل، پیشرفت‌های زیربنایی و انرژی روابط خوبی داشته‌اند.

ترکمنستان دارای منابع بزرگ گاز است که آن را به کشورهای مختلف از جمله ایران صادر می‌کند و ایران با توجه به توانایی علمی، فنی و تکنولوژیکی که در این حوزه دارد می تواند برای استفاده از ظرفیت های بالقوه ترکمنستان در حوزه نفت و گاز اقدام به عقد قراردادهای فنی و تکنولوژیک در صنعت نفت و گاز  نماید. این قرارداد ها می توانند روابط ایران و ترکمنستان را در حوزه نفت و گاز راهبردی نمایند.

از سوی دیگر به واسطه اختلافات موجود بین ترکمنستان و شرکت گازپروم روسیه، شرکت‌های ایرانی فرصت و توانایی خوبی برای جایگزینی با غول نفت و گاز روسیه در ترکمنستان را دارند، اگرچه این موضوع بیش از هر چیز دیگری تابعی از مناسبات سیاسی است تا  زمینه‌های اقتصادی.

همچنین با توجه به برخی نیازهای انرژی ایران در حوزه برق به ویژه در فصول گرم سال در ایران و همزمان با افزایش مصرف برق، ترکمنستان گزینه مناسبی برای خرید انرژی مورد نیاز در حوزه برق برای ایران است. این کشور به علت ظرفیت عظیمی که در تولید برق دارد و مصرف پایین، هم گزینه مناسبی برای خرید برق و هم صادرات مجدد برق به کشورهای همسایه ایران است.

وزارت انرژی ترکمنستان در گزارشی اعلام کرده بود که در نظر دارد با توجه به طرح توسعه صنعت برق این کشور، تولید برق خود را تا ۲۷.۴ و ۳۵.۵ میلیارد کیلووات ساعت به ترتیب در سال­ های ۲۰۲۰ و ۲۰۳۰ افزایش دهد و این به معنای فرصتی مناسب برای ایران جهت خرید برق با هدف نیازهای داخلی و همچنین صادرات مجدد برق از ایران است.

ایران در این میان می تواند نقش واسطه ای را در صادرات برق ایفا کند و نقش اتصال دهنده ی مازاد تولید ترکمستان و تقاضای کشورهایی چون عراق، افغانستان، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان را ایفا کند.

از سوی دیگر کشور ترکمنستان به شدت از نظر زیرساخت‌ها نیازمند توسعه و ساخت و ساز است و این ویژگی  ترکمنستان می‌تواند به عنوان فرصتی برای شرکت‌های ایرانی در نظر گرفته شود. در واقع ترکمنستان بیش تر تمایل دارد که به جای واردات کالاهای پیش ساخته شده، سرمایه گذاری به صورت ساخت کارخانجات صورت گیرد که تا کنون اقدام خاصی را از طرف سرمایه گذاران ایرانی شاهد نبوده ایم  و همین وضعیت یک فرصت برای سرمایه گذاران ایرانی به شمار می‌رود.