تقابل روسیه و غرب در جنگ اقتصادی؛ چه کسی برنده این نبرد خواهد بود؟

با شروع حمله روسیه به اوکراین، مسکو با هزاران تحریم گوناگون از طرف کشور‌های غربی و آمریکا مواجه شد و باعث شد در مدت کوتاهی در صدر لیست کشور‌های تحریم شده قرار بگیرد. آمریکا همچنین تلاش کرد تا اقتصاد خارجی روسیه را مختل کند و صادرات کشاورزی، نفت و گاز این کشور را ممنوع کند که این باعث بروز فاجعه برای کشور‌های غربی و آمریکایی شد.

در آمریکا از ابتدای سال میلادی جاری تاکنون قیمت بنزین تا ۲۷.۶ درصد افزایش داشته که این بزرگترین جهش در قیمت‌ها از زمان بحران نفتی در سال ۱۹۷۰ بود. غیر از این  آمریکا و متحدانش شاهد بحران کمبود مواد غذایی و سخت‌ترین تورم از دهه ۱۹۸۰ میلادی و افزایش قیمت‌ها بودند. این تحولات باعث شده تا محبوبیت سران سیاسی در آمریکا و اروپا به شدت کاهش یابد.

همچنین همه این‌ها باعث شده تا اتحاد ائتلاف کشور‌های غربی علیه روسیه محکوم به شکست باشد. زیرا کشور‌های اروپایی به دلیل تحریم‌هایی که علیه روسیه اعمال کرده و جنگی اقتصادی را آغاز کرده اند، با ضرر‌های بیشتری نسبت به مسکو رو به رو شده اند. کشور‌های غربی بار‌ها به طور مستقیم و غیرمستقیم پشیمانی خود را از تحریم بخش انرژی روسیه اعلام کرده و سعی در کاهش تحریم‌ها به خصوص بخش انرژی روسیه را دارند.

تحلیلگران می‌گویند روسیه تاکنون مانور‌های درستی برای مقاومت در برابر تأثیر تحریم‌ها انجام داده است. حال سوال این است که آیا غرب می‌تواند تحریم‌های خود را پشت سر بگذارد!؟

تحریم‌های غرب و آمریکا از ظهور تا افول

حدود یک ماه پس از حمله روسیه به اوکراین، جو بایدن، رئیس‌ جمهور آمریکا از «تحریم‌های بی‌سابقه» غرب علیه مسکو استقبال کرد و گفت که این تحریم‌ها باعث شده است که روبل، واحد پولی روسیه نابود شود. در پی این تحریم‌ها ارزش روبل روسیه نصف شد و در ۷ مارس به پایین‌ترین سطح خود یعنی ۱۴۳ روبل در برابر دلار آمریکا رسید.

از طرفی دیگر نیز کشور‌های غربی با هدف قرار دادن دارایی‌های ملی روسیه، تحریم‌های گسترده‌ای را علیه مسکو اعمال کردند و دارایی‌های بانک مرکزی این کشور را در کشور‌های خارجی مسدود کردند. همه این‌ها باعث ایجاد هراس بین مردم شد و آن‌ها سعی کردند تا حد امکان دارایی‌های خود را به صورت پول نقد از بانک‌ها خارج کنند.

اما روسیه در برابر این تحریم‌ها ساکت ننشست و یک ماه بعد از آن توانست ارزش روبل خود را تا ۴۰ درصد در برابر دلار افزایش دهد و به بالاترین سطح خود در هفت سال اخیر برساند تا به ارزشمندترین ارز جهان در سال ۲۰۲۲ تبدیل شود. یکی از عواملی که باعث افزایش ارزش روبل شد، درخواست ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از خریداران گاز این کشور برای پرداخت بدهی خود با روبل بود. او هشدار داد که در غیر این صورت عرضه گاز به آن‌ها قطع خواهد شد.

الکساندر لوتسکو، استراتژیست ارشد سرمایه گذاری معتقد است که سه عامل باعث افزایش ارزش روبل شد: افزایش قیمت نفت به دلیل تحریم‌ها، کنترل سرمایه و کاهش تقاضای دلار به دلیل درآمد‌های ارزی بالای حاصل از صادرات نفت و گاز. همه این عوامل باعث شد تا محیطی مناسب برای حمایت از روبل ایجاد شود.

تحریم ها، فرصتی طلایی برای روسیه

لوتسکو گفت که تاکنون تحریم‌ها برای دولت روسیه مفید بوده است، زیرا نوسانات زیادی در قیمت کالا‌ها ایجاد کرده است. تا ماه مارس، ارزش نفت به بیش از ۱۱۰ دلار در هر بشکه رسید در حالی که قبل از آن هر بشکه ۶۰ دلار بود. همچنین روسیه در سه ماهه اول سال مازاد تجاری بالای ۵۸ میلیارد دلاری را ثبت کرد.

این تحلیلگر معتقد است که آمریکا و اروپا با اعمال تحریم‌ها علیه روسیه به پای خود شلیک می‌کنند. این تحریم‌ها برای بزرگترین واردکنندگان نفت در جهان مانند چین سود زیادی را به همراه داشته است، زیرا آن‌ها نفت را از روسیه با تخفیف زیادی خریداری می‌کنند. اما از طرفی دیگر برای کشور‌های سازمان همکاری و اقتصادی اروپا و کشور‌های جنوب شرقی آسیا مشکل ساز بوده است.

این استراتژیست هدف تحریم‌ها را ایجاد فشار روانی خواند و گفت که کشور‌های غربی تاثیر واقعی تحریم‌ها به ویژه برای کشور‌های فقیر را در نظر نگرفته اند.

اتحاد غرب علیه روسیه، شکننده‌تر از همیشه

چند روز پیش  ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین با اعلام اینکه تحریم‌های غرب علیه روسیه تاثیری بر موضع مسکو ندارد، از شرکای خود انتقاد کرد و گفت که برخی از کشور‌ها از یک سو از اوکراین حمایت می‌کنند، اما تمام توان خود را به کار می‌گیرند تا از تحریم‌ها بکاهند تا فعالیت‌های تجاری آن‌ها تاثیر نپذیرد.

 نشریه آلمانی «ولت ام سونتاگ» هم در گزارشی اعلام کرد تحریم روسیه علیه شرکت‌های آلمانی و همچنین به موجب آن جایگزین کردن انرژی و گاز برای آلمان در عرض یک سال بیش از ۵ میلیارد یورو هزینه و ضرر خواهد داشت.

پیش از این نیز «کریستین کولمن» رئیس اتحادیه صنایع شیمیایی آلمان در سخنانی از خسارت فراوانی گفت که ممکن است در صورت ممنوعیت واردات گاز روسیه به آلمان وارد شود و اعلام کرد: درخواست تحریمی همه جانبه شامل گاز روسیه، غیرمنطقی و وقیحانه است. کشور‌های اروپای شرقی تقریبا بطور کامل متکی به انرژی روسیه هستند؛ همچنانکه برای آلمان نیز مسأله گاز به منزله ستون فقرات محسوب می‌شود.

کایا کالاس، نخست وزیر استونی نیز در سخنانی با اذعان به پیروزی پوتین در جنگ اقتصادی گفت که با توجه به تاثیرات جنگ اوکراین بر تورم و استاندار‌های زندگی در سراسر قاره اروپا، حفظ وحدت و اتحاد بین کشور‌های اروپایی دشوار شده است. کایا همچنین اذعان کرد: «تحریم‌ها در ابتدا برای روسیه سخت بود، اما اکنون به نقطه‌ای رسیده ایم که تحریم هابیشتر کشور‌های خودمان را تحت تاثیر قرار داده است و سوال این است که تا کجا می‌توانیم درد آن را تحمل کنیم. حفظ وحدت بسیار سخت است و به دلیل تورم بالا و افزایش قیمت انرژی روز به روز دشوارتر می‌شود.»

از طرفی مارین لوپن، نامزد پیشین ریاست جمهوری فرانسه، تحریم‌ها علیه بخش انرژی روسیه را احمقانه خواند و گفت: «نفت روسیه را اگر ما خریداری نکنیم به بقیه فروخته خواهد شد. متوقف کردن صادرات ذخایر نفتی روسیه باعث افزایش قیمت نفت خواهد شد و مسکو ثروت بیشتری از فروش نفت خود به دیگر کشور‌ها کسب خواهد کرد و کاملا خرسند خواهد بود.

نشریه گلوبال تایمز نیز در گزارشی با اشاره به بسته ششم تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه نوشت که تصویب این بسته که شامل تحریم نفت و سوخت روسیه می‌شود، کشور‌های اروپایی را در زمستان با مشکلات جدی در زمینه منابع انرژی رو به رو خواهد کرد و آن‌ها با مشکل کمبود انرژی روبه رو خواهند شد.

گلوبال تایمز در ادامه به اتحاد پوشالی غربی‌ها اشاره کرد و نوشت: «حباب رقت انگیز همبستگی غرب علیه روسیه حتی قبل از اعلام محدودیت‌های جدید، زمانی که رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان گفته بود اتحاد اتحادیه اروپا در حال فروپاشی است؛ ترکیده است. نشانه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد ائتلاف غربی علیه مسکو آنقدر شکننده و غیرقابل اعتماد است که اعضای آن باید با خسارات آن مقابله کنند.

لو شیانگ، محقق آکادمی علوم اجتماعی چین هم معتقد است که بعید است اروپا بتواند به عنوان یک ائتلاف متحد در برابر روسیه عمل کند. زیرا اتحاد غربی‌ها پوچ و توخالی است. اتحادیه اروپا به ویژه آلمان مدتی با روسیه روابط خوبی داشتند که نارضایتی واشنگتن را به دنبال داشت. ممکن است غرب ادعا کند که تحریم‌هایش موثر است، اما شواهد خلاف این را نشان می‌دهد و آمریکا و اروپا در جنگ اقتصادی با روسیه در حال شکست هستند.

مردم روسیه تحریمی احساس نمی‌کنند

ادوارد چسنووک، روزنامه نگار روس در واکنش به تحریم‌های آمریکا بر تاثیر این تحریم‌ها بر اقتصاد کشور‌های غربی و آمریکا و بحران انرژی و غذایی اشاره کرد و نوشت: برای من که در روسیه زندگی می‌کنم به نظر می‌رسد که اصلا تحریمی وجود نداشته است. آمریکا ما را از سیستم پرداخت بین المللی سوئیفت اخراج کرده، اما تا زمانی که سیستم پردازش خودمان را داریم متوجه آن نمی‌شویم.»

او همچنین با اشاره به اجاره هواپیما‌ها از کشور‌های دیگر نوشت که این کار باعث می‌شود شرکت‌های هواپیمایی روسیه از هواپیما‌های ساخت کشور خودشان خریداری کنند.

این روزنامه نگار روس در ادامه به تاثیر تحریم‌ها بر مردم روسیه پرداخت و گفت که این تحریم‌ها بیشتر میلیاردر‌های روسی را که در کشور‌های دیگر دارایی دارند تحت تاثیر قرار داده است. بازرگانان غربی که کالا‌های لوکس خارجی وارد می‌کردند نیز در رنج هستند؛ بنابراین تحریم‌ها بهای دستیابی به حاکمیت کامل است و روسیه این چالش را با موفقیت پشت سر گذاشته است.

در پایان باید خاطر نشان کرد که روسیه تقریباً ۲۰ درصد نفت و فرآورده‌های نفتی جهان و ۱۷.۵ درصد گاز جهان را به خود اختصاص داده است که این کشور را به بزرگترین صادرکننده در جهان تبدیل کرده است و واضح است که تحریم آن پیامدهایی جبران ناپذیر به دنبال خواهد داشت. واضح است که مشکل اینجا جایگزین کردن یک تامین کننده بزرگ و باثبات، که از نظر جغرافیایی همسایه شماست، چندان آسان نخواهد بود.