گزارش قم فردا از اهمیت آب مجازی؛
آب مجازی؛ معمایی بی جواب در بحران آب/ صادرات و واردات باید بر مبنای آب مجازی صورت گیرد
برای کنترل مصرف آب مجازی باید برنامه ریزی هایی صورت گیرد تا بتوان در استفاده از آب صرفه جویی کرد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، آب مجازی به مقدار آبی گفته می‌شود که برای تولید یک محصول در مراحل مختلف استفاده شده است. هرچند این میزان آب به چشم ما به عنوان مصرف‌کننده نمی‌آید و در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد، اما به هر حال برای تولید آن محصول، مصرف شده است.
صفت مجازی بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده در فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند. شرایط آب و هوایی، مکان و زمان تولید محصول، مدیریت و برنامه ریزی در میزان مصرف آب مجازی موثر است و قطعا مقدار آن در مورد یک محصول در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود.
مصرف آب مجازی با توجه به پایین بودن بهره‌وری آب کشاورزی در ایران بسیار بالاست، بنابر این در شرایط کنونی باید بتوان تجارت آب مجازی را بیشتر کرد. در واقع در ایران با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بَر، می‌توان مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کنند. به عنوان مثال در تولید یک همبرگر ساده ۲ هزار و ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود که هیچگاه به این میزان توجه نشده است. در تهیه یک فنجان قهوه به ظاهر یک لیوان آب استفاده شده، اما باید گفت میزان آب مصرف شده در تهیه آن ۱۴۰ لیتر است، همچنین میزان آب مجازی برای تهیه یک فنجان چای ۳۵ لیتر است.
لازمه توجه ویژه به تجارت آب مجازی/جبران کمبود آب با واردات مجازی آب
از همین رو مهدی نظرزاده معاون بهره برداری و توسعه فاضلاب در گفتگو با خبرنگار قم فردا با اشاره به آب مجازی اظهار داشت: آب مجازی یعنی مقدار آبی که برای تولید یک محصول به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم مصرف می شود، به عنوان مثال آب مجازی برای تولید یک کیلو گوشت گاو 15متر مکعب(یعنی 15هزار لیتر آب) است.
وی ادامه داد: در دنیا مسئله آب مجازی اهمیت بسیار دارد و تجارت آب مجازی که شامل واردات و صادرات آب مجازی است مورد توجه ویژه قرار دارد؛ به عنوان مثال میزان آبی که در داخل کشور برای تولید آهن مصرف می شود با صادرات این آهن باید گفت که صادرات آب مجازی در حال رخ دادن است و از طرفی هم وقتی محصول، میوه و یا گوشت وارد می شود در واقع در حال واردات آب مجازی به کشورهستیم.
این کارشناس آب عنوان کرد: بسیاری از دولت ها به دلیل حساسیتی که روی آب وجود دارد بسیاری از کمبود های منابع آبی را از طریق این مسئله جبران می کنند.
وی خاطرنشان کرد: حذف یاحداقل کردن تلفات آبی، موثروکارآمدتر کردن مصارف سودمند آبی و حفاظت از منابع آب از اهداف مدیریت مصرف است همچنین در این راستا باید اقداماتی همچون فرهنگ سازی در نوع مصرف و استفاده از تکنولوژی های جدید و به روز صورت بگیرد.
90درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی است
این در حالی است که حدود ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و این یعنی باید فکری برای جلوگیری از هدررفت منابع آبی در این بخش کرد. از طرفی هم، اکنون اکثر دشت‌های مهم کشور در وضعیت ممنوع از نظر برداشت آب هستند و در چنین شرایطی کاشت هندوانه و برنج باید ممنوع و محصولات با نیاز آبی کم جایگزین آن‌ها شود.
در کشور با بحران آب مواجهیم و این را همه از مسئولین کشوری گرفته تا مسئولین محلی و کشاورزان و مردم می‌دانند، اما با این وجود نمی‌دانم چرا هنوز در استان‌هایی که درگیر کم‌آبی هستند باید برنج کاشته شود و یا هندوانه و گوجه فرنگی و دیگر محصولات با نیاز آبی بالا باید روی دست کشاورزان بماند.
ارزش آب خیلی بیشتر از آن است که آن را صرف تولید هندوانه و برنج کنیم. اگر حساب کنیم مثلا برای تولید یک کیلوگرم برنج چیزی حدود ۱۰۰ هزار تومان آب مصرف می‌شود، اما همان برنج را می‌توانیم با کیلویی ۱۰ هزار تومان وارد کشور کنیم. هندوانه، برنج، خیار، گوجه فرنگی و... محصولات آب بری هستند که در شرایط کنونی کشت آن‌ها در کشور در سطح زیاد هیچ توجیهی ندارد.
مصرف آب مجازی در ایران بسیار بالا است
از همین رو وحید شقاقی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار ما بااشاره به آب مجازی و چالش های جدید آن، اظهار داشت: در ایران متاسفانه به مصرف آب مجازی به اندازه کافی توجه نمی شود و مسئله ای است که مغفول مانده و نشان می دهد در این بخش ضعیف هستیم.
وی ادامه داد: تراز سفره‌های زیرزمینی بسیاری از مناطق کشور منفی است بنابر این باید از کشت محصولات پر آب جلوگیری شود.
این کارشناس مسائل آب بیان کرد: در تولید آب مجازی، بحث هزینه اقتصادی و مواد اولیه مطرح است که نیاز به یک تحلیل کارشناسی از زوایای مختلف دارد؛ باید برآورد شود که تولید یا وارد کردن آب مجازی برای کشور بهتر است. اگر بخواهیم برخی محصولات را وارد کنیم بحث امنیت در آن مطرح می شود که دیگر تنها با تحلیل اقتصادی حل نمی شود.
وی اضافه کرد: در تولید برخی محصولات مانند هندوانه میزان آب مجازی مصرفی بسیار بالاست از این رو در تولید این میوه نباید اصرار کرد؛ هندوانه یک محصول راهبردی مانند گوشت و برنج نیست و تولید آن نیاز به آب زیادی دارد و به مراتب واردات آن به صرفه تر است، اگر به سمت واردات برویم نشان می دهد به سمت تحلیل آب مجازی رفته ایم.
برای جلوگیری از هدرفت آب مجازی باید به فکر توسعه آن بود
شقاقی با اشاره به اینکه کشور‌های کم آب از جمله ایران می‌توانند با واردات برخی از مواد غذایی، میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش دهند، تاکید کرد: با توجه به بحران کم‌آبی و توزیع نامناسب آن در کشور، نیازمند مدیریت منابع آب به شیوه‌های نوین و کارا هستیم و توجه به این نکته ضروری است که اگر به شدت وابسته به واردات باشیم ممکن است امنیت غذایی تهدید شود.
وی ابراز داشت: برای جلوگیری از هدر رفت آب مجازی باید به فکر توسعه تجارت آن بود. در واقع با این کار می توان با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بر، مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کرد.
بهینه‌سازی در کاهش صادرات و افزایش واردات آب مجازی
پس باید گفت زمانی که کشوری به صادرات و واردات کالا و محصول با کشور‌های دیگر می‌پردازد، در واقع در حال مبادله آب از نوع مجازی آن است. حال اگر این مقدار محاسبه‌شده و در سیاست‌های وارداتی و صادراتی لحاظ شود، می‌تواند برای بسیاری از کشور‌هایی که در شرایط بحرانی منابع آبی هستند کارساز باشد.
منظور از بهینه‌سازی، کاهش صادرات و افزایش واردات آب مجازی است. هرچند باید به این نکته توجه شود که تکیه منحصربه‌فرد بر چنین امری در یک کشور سبب خواهد شد که تنها محصولات معدودی که به آب مصرفی کمتری نیاز دارند کشت شود که این مسئله می‌تواند کشور را با چالش‌هایی هم مواجه کند، لذا ضروری است ضمن پرداختن به الگو‌های مبتنی بر کاهش محتوای آب مجازی، به سیاست‌های دیگری نیز در این راستا توجه شود.
شیوه جبران صادرات آب مجازی در بودجه ۱۴۰۱ غیرکارشناسی است
از همین رو امیر عابدی، رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران طی گفت‌وگویی از تصویت جزو «و» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و ابهامات گسترده‌ای که در آن نهفته است، انتقاد کرد.
بر اساس اظهارات او در زمان پیشنهاد لایحه ۱۴۰۱ و یا تصویب این ماده در کمیسیون تخصصی مجلس لازم بود کد تعرفه‌های مرتبط با این مصوبه مهم و اثرگذار بر برنامه بنگاه‌های صادراتی تعیین می‌شد تا پس از تصویب، کمترین مشکل در اجرا ایجاد می‌شد.
به اعتقاد این فعال اقتصادی مشخص نیست مواد غذایی اشاره شده در این مصوبه قانونی، شامل محصولات فرآوری نشده است یا کلیه کالاهای مرتبط با صنعت غذا را شامل می‌شود. در شرایطی که فلسفه آب مجازی در محصولات کشاورزی تنها منوط به صیفی‌جات، سبزی‌جات، محصولات جالیزی و آب‌بر مانند نیشکر می‌شود، به نظر می‌رسد گسترش آن به انواع محصولات کشاورزی و مواد غذایی فقط برای افزایش درآمدهای دولت بوده و غیر قابل قبول خواهد بود.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران به اهمیت آمایش سرزمین و تنظیم الگوی کشت کشور بر اساس آمایش صورت گرفته، اشاره و تصریح کرد: کوتاهی وزارت جهاد کشاورزی در این حوزه موجب شده تا بدون برنامه مشخص در روند تولید و تنظیم بازار محصولات کشاورزی با به هم ریختگی خاصی مواجه باشیم.
لازمه آموزش ارتقا بهره وری و مصرف بهینه آب در کشور
وی با تاکید بر اهمیت آموزش برای بهینه‌سازی مصرف آب و صیانت از آب و خاک به کمک استفاده از روش‌های علمی در همه حوزه‌های صنعتی، گفت: دولت و وزارت جهاد کشاورزی باید قبل از هر اقدامی با آموزش، زمینه ارتقای بهره‌وری در کشاورزی و شیوه درست مصرف آب را در کشور نهادینه کنند. بدون در نظر گرفتن این موضوعات، همواره هزینه تصمیمات غیرکارشناسی را بخش خصوصی می‌پردازد که به دور از انصاف است.
رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران با توجه به شرایط به وجود آمده و برای حل مشکلات و تا تعیین تکلیف تعرفه محصولات کشاورزی و صنایع غذایی مرتبط با جبران آب مجازی، پیشنهاد داد: صادرکنندگان در قبال ارائه تعهد نسبت به صادرات اقدام کنند. از طرفی دولت در اسرع وقت برای این موضوع و تجدیدنظر درباره آن با مشورت فعالان بخش کشاورزی و غذایی تصمیم‌گیری کنند.
در هر حال آشنایی با آب مجازی و محاسبه میزان آن می‌تواند باعث جایگزینی محصولات، تغییر الگوی کشت و افزایش بهره‌وری در مصرف آب شود. به این ترتیب آب برای مصارف ضروری داخلی و تولید محصولاتی که دارای ارزش اقتصادی بالاتری هستند، ذخیره می‌شود.
گزارش از حسین حیدری
انتهای پیام/160
صفت مجازی بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده در فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند. شرایط آب و هوایی، مکان و زمان تولید محصول، مدیریت و برنامه ریزی در میزان مصرف آب مجازی موثر است و قطعا مقدار آن در مورد یک محصول در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود.
مصرف آب مجازی با توجه به پایین بودن بهره‌وری آب کشاورزی در ایران بسیار بالاست، بنابر این در شرایط کنونی باید بتوان تجارت آب مجازی را بیشتر کرد. در واقع در ایران با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بَر، می‌توان مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کنند. به عنوان مثال در تولید یک همبرگر ساده ۲ هزار و ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود که هیچگاه به این میزان توجه نشده است. در تهیه یک فنجان قهوه به ظاهر یک لیوان آب استفاده شده، اما باید گفت میزان آب مصرف شده در تهیه آن ۱۴۰ لیتر است، همچنین میزان آب مجازی برای تهیه یک فنجان چای ۳۵ لیتر است.
لازمه توجه ویژه به تجارت آب مجازی/جبران کمبود آب با واردات مجازی آب
از همین رو مهدی نظرزاده معاون بهره برداری و توسعه فاضلاب در گفتگو با خبرنگار قم فردا با اشاره به آب مجازی اظهار داشت: آب مجازی یعنی مقدار آبی که برای تولید یک محصول به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم مصرف می شود، به عنوان مثال آب مجازی برای تولید یک کیلو گوشت گاو 15متر مکعب(یعنی 15هزار لیتر آب) است.
وی ادامه داد: در دنیا مسئله آب مجازی اهمیت بسیار دارد و تجارت آب مجازی که شامل واردات و صادرات آب مجازی است مورد توجه ویژه قرار دارد؛ به عنوان مثال میزان آبی که در داخل کشور برای تولید آهن مصرف می شود با صادرات این آهن باید گفت که صادرات آب مجازی در حال رخ دادن است و از طرفی هم وقتی محصول، میوه و یا گوشت وارد می شود در واقع در حال واردات آب مجازی به کشورهستیم.
این کارشناس آب عنوان کرد: بسیاری از دولت ها به دلیل حساسیتی که روی آب وجود دارد بسیاری از کمبود های منابع آبی را از طریق این مسئله جبران می کنند.
وی خاطرنشان کرد: حذف یاحداقل کردن تلفات آبی، موثروکارآمدتر کردن مصارف سودمند آبی و حفاظت از منابع آب از اهداف مدیریت مصرف است همچنین در این راستا باید اقداماتی همچون فرهنگ سازی در نوع مصرف و استفاده از تکنولوژی های جدید و به روز صورت بگیرد.
90درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی است
این در حالی است که حدود ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و این یعنی باید فکری برای جلوگیری از هدررفت منابع آبی در این بخش کرد. از طرفی هم، اکنون اکثر دشت‌های مهم کشور در وضعیت ممنوع از نظر برداشت آب هستند و در چنین شرایطی کاشت هندوانه و برنج باید ممنوع و محصولات با نیاز آبی کم جایگزین آن‌ها شود.
در کشور با بحران آب مواجهیم و این را همه از مسئولین کشوری گرفته تا مسئولین محلی و کشاورزان و مردم می‌دانند، اما با این وجود نمی‌دانم چرا هنوز در استان‌هایی که درگیر کم‌آبی هستند باید برنج کاشته شود و یا هندوانه و گوجه فرنگی و دیگر محصولات با نیاز آبی بالا باید روی دست کشاورزان بماند.
ارزش آب خیلی بیشتر از آن است که آن را صرف تولید هندوانه و برنج کنیم. اگر حساب کنیم مثلا برای تولید یک کیلوگرم برنج چیزی حدود ۱۰۰ هزار تومان آب مصرف می‌شود، اما همان برنج را می‌توانیم با کیلویی ۱۰ هزار تومان وارد کشور کنیم. هندوانه، برنج، خیار، گوجه فرنگی و... محصولات آب بری هستند که در شرایط کنونی کشت آن‌ها در کشور در سطح زیاد هیچ توجیهی ندارد.
مصرف آب مجازی در ایران بسیار بالا است
از همین رو وحید شقاقی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار ما بااشاره به آب مجازی و چالش های جدید آن، اظهار داشت: در ایران متاسفانه به مصرف آب مجازی به اندازه کافی توجه نمی شود و مسئله ای است که مغفول مانده و نشان می دهد در این بخش ضعیف هستیم.
وی ادامه داد: تراز سفره‌های زیرزمینی بسیاری از مناطق کشور منفی است بنابر این باید از کشت محصولات پر آب جلوگیری شود.
این کارشناس مسائل آب بیان کرد: در تولید آب مجازی، بحث هزینه اقتصادی و مواد اولیه مطرح است که نیاز به یک تحلیل کارشناسی از زوایای مختلف دارد؛ باید برآورد شود که تولید یا وارد کردن آب مجازی برای کشور بهتر است. اگر بخواهیم برخی محصولات را وارد کنیم بحث امنیت در آن مطرح می شود که دیگر تنها با تحلیل اقتصادی حل نمی شود.
وی اضافه کرد: در تولید برخی محصولات مانند هندوانه میزان آب مجازی مصرفی بسیار بالاست از این رو در تولید این میوه نباید اصرار کرد؛ هندوانه یک محصول راهبردی مانند گوشت و برنج نیست و تولید آن نیاز به آب زیادی دارد و به مراتب واردات آن به صرفه تر است، اگر به سمت واردات برویم نشان می دهد به سمت تحلیل آب مجازی رفته ایم.
برای جلوگیری از هدرفت آب مجازی باید به فکر توسعه آن بود
شقاقی با اشاره به اینکه کشور‌های کم آب از جمله ایران می‌توانند با واردات برخی از مواد غذایی، میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش دهند، تاکید کرد: با توجه به بحران کم‌آبی و توزیع نامناسب آن در کشور، نیازمند مدیریت منابع آب به شیوه‌های نوین و کارا هستیم و توجه به این نکته ضروری است که اگر به شدت وابسته به واردات باشیم ممکن است امنیت غذایی تهدید شود.
وی ابراز داشت: برای جلوگیری از هدر رفت آب مجازی باید به فکر توسعه تجارت آن بود. در واقع با این کار می توان با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بر، مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کرد.
بهینه‌سازی در کاهش صادرات و افزایش واردات آب مجازی
پس باید گفت زمانی که کشوری به صادرات و واردات کالا و محصول با کشور‌های دیگر می‌پردازد، در واقع در حال مبادله آب از نوع مجازی آن است. حال اگر این مقدار محاسبه‌شده و در سیاست‌های وارداتی و صادراتی لحاظ شود، می‌تواند برای بسیاری از کشور‌هایی که در شرایط بحرانی منابع آبی هستند کارساز باشد.
منظور از بهینه‌سازی، کاهش صادرات و افزایش واردات آب مجازی است. هرچند باید به این نکته توجه شود که تکیه منحصربه‌فرد بر چنین امری در یک کشور سبب خواهد شد که تنها محصولات معدودی که به آب مصرفی کمتری نیاز دارند کشت شود که این مسئله می‌تواند کشور را با چالش‌هایی هم مواجه کند، لذا ضروری است ضمن پرداختن به الگو‌های مبتنی بر کاهش محتوای آب مجازی، به سیاست‌های دیگری نیز در این راستا توجه شود.
شیوه جبران صادرات آب مجازی در بودجه ۱۴۰۱ غیرکارشناسی است
از همین رو امیر عابدی، رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران طی گفت‌وگویی از تصویت جزو «و» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و ابهامات گسترده‌ای که در آن نهفته است، انتقاد کرد.
بر اساس اظهارات او در زمان پیشنهاد لایحه ۱۴۰۱ و یا تصویب این ماده در کمیسیون تخصصی مجلس لازم بود کد تعرفه‌های مرتبط با این مصوبه مهم و اثرگذار بر برنامه بنگاه‌های صادراتی تعیین می‌شد تا پس از تصویب، کمترین مشکل در اجرا ایجاد می‌شد.
به اعتقاد این فعال اقتصادی مشخص نیست مواد غذایی اشاره شده در این مصوبه قانونی، شامل محصولات فرآوری نشده است یا کلیه کالاهای مرتبط با صنعت غذا را شامل می‌شود. در شرایطی که فلسفه آب مجازی در محصولات کشاورزی تنها منوط به صیفی‌جات، سبزی‌جات، محصولات جالیزی و آب‌بر مانند نیشکر می‌شود، به نظر می‌رسد گسترش آن به انواع محصولات کشاورزی و مواد غذایی فقط برای افزایش درآمدهای دولت بوده و غیر قابل قبول خواهد بود.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران به اهمیت آمایش سرزمین و تنظیم الگوی کشت کشور بر اساس آمایش صورت گرفته، اشاره و تصریح کرد: کوتاهی وزارت جهاد کشاورزی در این حوزه موجب شده تا بدون برنامه مشخص در روند تولید و تنظیم بازار محصولات کشاورزی با به هم ریختگی خاصی مواجه باشیم.
لازمه آموزش ارتقا بهره وری و مصرف بهینه آب در کشور
وی با تاکید بر اهمیت آموزش برای بهینه‌سازی مصرف آب و صیانت از آب و خاک به کمک استفاده از روش‌های علمی در همه حوزه‌های صنعتی، گفت: دولت و وزارت جهاد کشاورزی باید قبل از هر اقدامی با آموزش، زمینه ارتقای بهره‌وری در کشاورزی و شیوه درست مصرف آب را در کشور نهادینه کنند. بدون در نظر گرفتن این موضوعات، همواره هزینه تصمیمات غیرکارشناسی را بخش خصوصی می‌پردازد که به دور از انصاف است.
رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران با توجه به شرایط به وجود آمده و برای حل مشکلات و تا تعیین تکلیف تعرفه محصولات کشاورزی و صنایع غذایی مرتبط با جبران آب مجازی، پیشنهاد داد: صادرکنندگان در قبال ارائه تعهد نسبت به صادرات اقدام کنند. از طرفی دولت در اسرع وقت برای این موضوع و تجدیدنظر درباره آن با مشورت فعالان بخش کشاورزی و غذایی تصمیم‌گیری کنند.
در هر حال آشنایی با آب مجازی و محاسبه میزان آن می‌تواند باعث جایگزینی محصولات، تغییر الگوی کشت و افزایش بهره‌وری در مصرف آب شود. به این ترتیب آب برای مصارف ضروری داخلی و تولید محصولاتی که دارای ارزش اقتصادی بالاتری هستند، ذخیره می‌شود.
گزارش از حسین حیدری
انتهای پیام/160
نظرات شما