جنگ اوکراین و ناامنی غذایی در کشور‌های عربی

از سال ۲۰۰۵ روابط اعراب با روسیه بیش از پیش تقویت شد

این روابط از سال ۲۰۰۵ به طور قابل توجهی افزایش یافت. گرمی روابط تا جایی پیش رفت که در سال ۲۰۰۷ ولادیمیر پوتین در سفری با شیوخ عرب دیدار و با آن‌ها گفتگو کرد. اهمیت کشور‌های عربی برای روسیه از این لحاظ زیاد بود که این کشور‌ها به مهمترین دریا‌های جهان دسترسی دارند و میزان قابل توجهی از ذخایر عظیم انرژی در آن‌ها نهفته است.

مراودات کشور‌های عربی با روسیه در سال‌های اخیر حدود ۴ برابر شده است

طبق آماری که در یکی از گزارش‌های المیادین منتشر شده است مراودات کشور‌های عربی با روسیه در سال ۲۰۰۶ به میزان ۵.۵ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که این میزان در سال ۲۰۱۸ به رقمی نزدیک به ۲۲ میلیارد دلار رسیده است تا جایی که در حال حاضر مصر نخستین و امارات دومین شریک تجاری روسیه در منطقه به شمار می‌روند.

اگر به مبادلات کشور‌های عربی با روسیه نگاهی بیندازیم خواهیم دید بعد از نفت و گاز، غلات و برخی اقلام غذایی در جایگاه دوم واردات این کشور‌ها از روسیه قرار دارند. کشور‌های عربی در طول دهه‌ها وابستگی شدیدی به غلات روسیه و اوکراین پیدا کرده اند به حدی که در شرایط بحرانی همانند شرایط چند ماه اخیر و درگیری‌های نظامی یافتن جایگزینی برای آن‌ها بسیار دشوار است.

روسیه و اوکراین بزرگترین تامین کنندگان گندم جهان هستند

طبق آمار‌های منتشر شده در پایگاه خبری بلومبرگ روسیه و اوکراین به تنهایی تولید ۳۰ درصد از گندم جهان را بر عهده دارند و ۸۰ درصد روغن آفتابگردان و ۱۰ درصد از بازار جهانی ذرت هم بر عهده این دو کشور است.

المیادین در گزارش خود اشاره می‌کند که کشور‌های عربی جزء بزرگترین کشور‌های جهان هستند که بیشترین مصرف گندم با رقمی نزدیک به بیش از ۷۰ میلیون تن در سال را دارند. در این میان مصر با میزان ۲۲ میلیون تن بزرگترین کشور عربی مصرف کننده گندم در جهان است.

طبق گفته‌های وزیر کشاورزی تونس، این کشور بیش از ۶۰ درصد از گندم خود را از اوکراین وارد می‌کند. عراق هم از جمله کشور‌هایی است که گندم مورد نیاز خود را باید از طریق واردات از دو کشور روسیه و اوکراین تامین کند.

لبنان در سال بین ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار تن واردات گندم دارد که ۸۰ درصد از آن از اوکراین تامین می‌شود.

مقامات امارات هم اخیراً در نشستی خبری اعلام کرده اند روسیه و اوکراین از جمله کشور‌هایی هستند که بیشترین سهم واردات گندم از طریق آن‌ها انجام می‌شود.

سودان هم که در سال‌های اخیر به دلیل تغییر و تحولات داخلی و مشکلات اقتصادی دچار فراز و نشیب‌های زیادی شده از واردکنندگان اصلی گندم از روسیه و اوکراین است.

جنگ اوکراین موجب تنش در کشور‌های عربی شده است

المیادین در بخش دیگری از گزارش خود صراحتاً عنوان کرده که جنگ اوکراین کشور‌های عربی را به شدت دچار تنش کرده و تامین مواد اولیه غذایی از جمله انواع غلات را در این کشور‌ها با مشکلات زیادی مواجه کرده است. به طوری که این روزنامه عربی در بخشی از گزارش خود هشدار می‌دهد ممکن است ادامه این روند موجب نارضایتی‌های اجتماعی در کشور‌های عربی و شورش مردمی به دلیل عدم توانایی دولت‌ها در تامین مایحتاج اولیه شود.

حالا در این میان و به گفته رسانه‌های عرب زبان، پس از آغاز درگیری‌های نظامی در اوکراین و روند ادامه دار آن و نیز ناامیدی کشور‌های عربی از تمام شدن این جنگ در کوتاه مدت شیوخ عرب به فکر افتاده‌اند تا جایگزینی برای غلات روسیه و اوکراین پیدا کنند تا حداقل از این طریق بتوانند مقابل موج فزاینده نارضایتی‌های مردمی از عدم توانایی دولت‌ها برای تامین مواد خوراکی بایستند. از این رو آن‌ها تصمیم گرفتند تا برزیل را برای کوتاه مدت جایگزین روسیه و اوکراین کنند و به گفته المیادین تنها در یک دوره سه ماهه در سال ۲۰۲۲، ۲۲ کشور اتحادیه عرب از این کشور عمده گندم و ذرت مورد نیاز خود را وارد کردند.

اما واقعیت این است که برزیل نیز خود از جمله کشور‌هایی است که برای واردات کود برای فعالیت‌های کشاورزی وابسته به روسیه و بلاروس بوده است و حالا با شروع جنگ و اعمال تحریم‌های یک طرفه از سوی غرب علیه روسیه، برزیل هم در بخش کشاورزی با مشکلاتی مواجه شده است. مشکلاتی که ممکن است بر آینده صادرات این کشور تاثیرگذار باشد.

سران عرب پیامد‌های جنگ اوکراین را جدی تلقی نکردند

بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان حوزه اقتصادی معتقدند با وجود اینکه کشور‌های اروپایی خود را برای پیامد‌های جنگ اوکراین تا حدودی آماده کرده بودند، کشور‌های عربی هیچ گونه برنامه از پیش تنظیم شده‌ای برای تبعات احتمالی این درگیری‌های نظامی نداشتند و همان طور که امروز هم شاهد آن هستیم بیشترین ضربه را از لحاظ اقتصادی همین کشور‌های عربی متحمل شده اند.

به نظر می‌رسد کشور‌های عربی تصور نمی‌کردند این جنگ تا این حد برای آن‌ها تبعات داشته باشد و یا اینکه آن را دست کم گرفته بودند، ولی حالا با گذشت حدود ۵ ماه از آغاز درگیری‌های نظامی به شدت با مشکلات اقتصادی مواجه شده اند و تقریباً نمی‌توانند راه حلی برای جایگزینی روسیه و اوکراین در ساختار اقتصادی خود پیدا کنند.

بسیاری از صاحبنظران به گفته روزنامه تایم معتقدند در صورت ادامه دار شدن جنگ در اوکراین ممکن است بحران مواد غذایی در کشور‌های عربی وارد مرحله جدیدی شود و نارضایتی‌های اجتماعی شعله ور شوند. اتفاقی که به نظر می‌رسد شیوخ عرب با خوشبینی نسبت به آینده در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای آن ندارند.