مشکلات اقتصادی لبنان مانعی بر سر راه نگهداری از آوارگان سوری

در پی سخنان «میشل عون» رئیس‌جمهور لبنان درخصوص آوارگان سوری در این کشور مبنی بر مخالفت بیروت با ادغام این پناهجویان در خاک لبنان سوالاتی در این خصوص پیش آمده است که موانع بازگشت آوارگان سوری به کشورشان یا ادغام با لبنان چیست؟ در ادامه به بررسی این سوالات می‌پردازیم.

میشل عون چهارشنبه هفته گذشته با تاکید بر بازگشت آوارگان سوری به کشور خودشان، تاکید کرد که بیروت با هر گونه ادغام آوارگان سوری در محل سکونتشان در لبنان مخالف است. حساب کاربری رئیس جمهور لبنان در توئیتر خطاب به «نجات رشدی» معاون فرستاده سازمان ملل متحد به سوریه نوشت: بیروت مخالف باقی ماندن آوارگان سوری در لبنان و ادغام آن‌ها در محل سکونت فعلی‌شان است. عون همچنین از کشور‌های اروپایی خواست که بر این اساس اقدام و رفتار کنند.

پیش از این هم «عصام شرف الدین» وزیر مهاجرت لبنان در دیدار با عون گفته بود: ما کاملاً مخالف این هستیم که آوارگان سوری پس از اینکه جنگ پایان یافته و سوریه امن شده است، به کشورشان بازنگردند. دولت سوریه در خصوص موضوع آوارگان دست یاری خود را به سوی ما دراز کرده است.

شرف الدین همچنین از تشکیل یک کمیته سه جانبه متشکل از دولت سوریه، کمیساریای عالی امور پناهندگان و دولت لبنان و نیز یک کمیته چهارجانبه شامل لبنان، عراق، اردن و ترکیه برای تحقق بازگشت آوارگان سوری به کشورشان خبر داده بود.

نجیب میقاتی نخست‌وزیر دولت پیشبرد امور لبنان نیز ۲۰ ژوئن از جامعه جهانی خواست که برای بازگشت آوارگان سوری به کشورشان به لبنان کمک کنند.

دلیل مخالفت لبنان با ادغام آوارگان سوری با لبنان چیست؟

لبنان با وجود مساحت کم میزبان حدود یک میلیون پناهنده سوری است که از مارس ۲۰۱۱ به بعد، در پی شروع بحران تروریست‌ها در سوریه و در گرفتن جنگ داخلی، از این کشور گریختند.

«نجیب میقاتی» نیز در حاشیه «طرح لبنان برای پاسخ به بحران سوریه در سال ۲۰۲۲- ۲۰۳۳» گفت: نشست ما در بحبوحه بحران بی سابقه‌ای برگزار می‌شود که لبنان با آن دست و پنجه نرم می‌کند. این موضوع مستلزم زوم کردن روی نیاز‌های لبنان از نظر پتاسیل‌های مالی و اقتصادی است، زیرا کشور ما میزبان تعداد زیادی از آوارگان سوری است.

او جامعه جهانی را به همکاری با لبنان برای بازگرداندن آوارگان به کشورشان فراخوانده و تاکید کرد در غیر این صورت، لبنان مجبور است موضعی اتخاذ کند که به مذاق کشور‌های غربی خوش نمی‌آید و آن هم اخراج این آوارگان با روش‌های قانونی و اجرای قاطعانه قوانین لبنان است.

نخست‌وزیر دولت پیشبرد امور لبنان در ادامه اعلام کرد در سایه چنین اوضاع دشواری، ۸۵ درصد از مردم این کشور هم زیر خط فقر زندگی می‌کنند و یک سوم جمعیت لبنان آواره هستتند و آن‌ها هم از فقر رنج می‌برند.

او تاکید کرد پس از گذشت یازده سال از بحران سوریه، لبنان دیگر یارای تحمل این همه بار را ندارد. بحران سوریه یک بحران طبیعی نیست که بتوان با وسایل عادی با آن مقابله کرد؛ بنابراین بیروت خواهان بازگشت محترمانه آوارگان سوری به کشورشان است.

خدماتی که لبنان برای آوارگان سوری انجام داد

در سال ۲۰۱۴ آنتونیو گوترش، که در آن زمان کمیسر عالی ملل متحد در امور پناهندگان بود، اظهار داشت که ورود تعداد زیادی مهاجر به لبنان فشار بسیار زیادی را بر شرایط اقتصادی و اجتماعی این کشور وارد کرده است و تأسیسات و نهاد‌های خدمات عمومی در لبنان قادر به مقابله با افزایش شدید تقاضا نیستند.

براساس همین گزارش، لبنان با جمعیت کمتر از پنج میلیون نفر پذیرای حدود یک میلیون پناهجوی سوری بود و از این نظر بالاترین تراکم پناهجو را در جهان داشت. در بخش تأمین مواد غذایی مورد نیاز پناهجویان نیز، با توجه به اینکه بخش کشاورزی در لبنان ضعیف بود و حدود ۱۳ درصد از نیاز‌های غذایی آن از طریق واردات تأمین می‌شد، این کشور با مشکالت زیادی در کمک رسانی به مهاجران سوری مواجه شد. برنامۀ جهانی غذا به منظور رفع مشکل در حوزەه دسترسی به کمک‌های غذایی از سال ۲۰۱۲ در لبنان حضور پیدا کرد و با مشارکت مقامات دولتی لبنان و سایر نهاد‌های سازمان ملل متحد و سازمان‌های غیردولتی به فعالیت در این حوزه پرداخت.  

در زمینۀ دسترسی به امکانات آموزشی وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی لبنان رویکرد باز و فعالی را برای تأمین نیاز‌های آموزشی کودکان در پیش گرفت و تمام کودکان سوری از حق ثبت نام در مدارس دولتی برخوردار شدند. براساس گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد بسیاری از کودکان خانواده‌های سوری به مدرسه می‌رفتند.

دولت لبنان علاوه بر حمایت از طرح «بازگشت به مدرسه»، ساخت مدارس جدید و استخدام نیروی انسانی برای تعلیم این کودکان را نیز در دستور کار خود قرار داد که هزینه‌های زیادی را به همراه داشت.

یکی دیگر از چالش‌های دولت لبنان امکان دسترسی مهاجران به خدمات بهداشتی و درمانی بود. لبنان راهبرد ملی مشخصی برای تأمین نیاز‌های بهداشتی جمعیت مهاجر سوری نداشت. سلامت روان جامعه آواره نیز برای سازمان‌های فعال در زمینۀ بهداشت اهمیت اساسی داشت و به همین منظور برنامه‌هایی برای رسیدگی به وضعیت بیمارانی که نیازمند خدمات روانشناسی و روانپزشکی بودند، اجرا شد که آن‌ها نیز نیازمند هزینه‌‎های بسیاری بودند.

 به نظر می‌رسد که دولت لبنان با وجود محدودیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی تا حد امکان، امکانات لازم را برای مهاجران سوری فراهم کرده است و از این رو اقدامات این کشور در زمینه حمایت از حق بهداشت و سالمت و حق آموزش و حق سرپناه منطبق با تعهدات بین‌المللی این کشور بوده است. اما درحال حاضر به دلیل بحران اقتصادی دیگر قادر به نگهداری از این آوارگان سوری نیست.

مانع تراشی آمریکا از بازگشت آوارگان سوری به کشور خود

«نوار الساحلی» مسئول پرونده آوارگان در جنبش حزب الله لبنان پس از سخنان مطرح شده از سوی مقامات این کشور درباره آوارگان سوری تاکید کرد که لبنان تصمیم بازگشت آوارگان را گرفته است، ولی در سطح بین‌المللی مانع‌تراشی‌هایی از سوی آمریکا و برخی از کشور‌های اروپایی صورت می‌گیرد.

«عباس ابراهیم» مدیرکل امنیت عمومی لبنان هم ماه گذشته تأکید کرد که جامعه بین‌المللی قصدی برای بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان ندارد و کشور‌های بزرگی هستند که به بهانه‌های متعدد، در روند بازگشت آوارگان سنگ‌اندازی می‌کنند.

«فصیل المقداد» وزیر امور خارجه سوریه نیز چندی پیش در مصاحبه با اسپوتنیک اعلام کردبازسازی اقتصاد و زیرساخت‌های این کشور ماموریت اصلی دمشق در راستای عمران و آبادانی پس از دستاورد‌ها در زمینه مبارزه با تروریسم است تا آوارگان سوری بتوانند راحت‌تر به کشور خود بازگردند، اما اقدامات یکجانبه کشور‌های غربی علیه سوریه مانع بازگشت آوارگان سوری به کشورشان است و این کشور‌ها نمی‌خواهند این کار انجام شود تا از آن به عنوان فشار سیاسی علیه سوریه استفاده کنند.

«بثنیه شعبان» مشاور رسانه‌ای بشار اسد نیز در گذشته تاکید کرده بود که آمریکا به خاطر دلایل راهبردی در حمایت از رژیم صهیونیستی مانع از بازگشت این افراد به سوریه می‌شود.