تصاویر نسل جدید پهپادهای ارتش ویژه جنگ الکترونیک /پهپاد انتحاری و ضدتشعشع امید که سر و صدای زیادی به پا کرد

اگرچه نیروی هوایی ارتش حتی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نمونه‌هایی از پهپاد را برای تمرین‌های مختلف در اختیار داشت، اما تا حدود یک دهه پیش نهاجا توجه و تمرکز ویژه‌ای را برای بهره گیری از پرنده‌های بدون سرنشین در سازمان رزم و یگان‌های خود اختصاص نمی‌داد. کم کم، ردپای برخی طرح‌های نوآورانه و خلاقانه مانند پهپاد «سفره ماهی» و چند نمونه دیگر، در برنامه‌های این نیرو دیده شد که نشان می‌داد توجه بیشتری به مدل‌های جدید و توانایی ساخت پهپاد در این نیرو، به وجود آمده است. بر این اساس، در اواخر دهه ۱۳۸۰، نیروی هوایی ارتش تصمیم به گسترش یگان پهپادی خود و انتقال بخشی از مأموریت‌های پرنده‌های سرنشین دار خصوصا در زمینه شناسایی، به پهپادها گرفت و به موازات آن، طراحی‌های اختصاصی برای پهپادها در این نیرو آغاز شد.

در گام‌های اولیه و بر اساس برخی اطلاعات منتشره، پهپادهایی، چون مهاجر، ابابیل-۳ و کرار، جزو اولین پرنده‌هایی بودند که به ناوگان پهپادی نهاجا ملحق شدند و در برخی تمرینات و رزمایش‌های این نیرو در دهه ۹۰، نشان دادند می‌توانند به خوبی ایفاگر وظایف مهمی در ساختار نیرویی باشند که دهه‌ها بود، با هواپیماهای سرنشین دار مانوس شده بود.

پهپاد سفره ماهی و پهپاد همراه آن در رژه ۲۹ فرودین ۱۳۸۹

اگرچه تا به امروز اطلاعات بیشتری از برخی از این طرح‌ها همچون پهپاد سفره ماهی منتشر نشده، اما به نظر می‌رسد که پژوهشگران نهاجا در جهاد خودکفایی این نیرو، علاوه بر انتخاب چند پیکربندی کاملاً متفاوت در ساخت پهپادهای گذشته، قصد آزمودن مزایا و معایب مدل‌هایی را داشته‌اند که با توجه به اینکه اکثر پهپادهای مذکور دو موتوره بوده و رعایت اصول پنهان‌کاری راداری در طراحی بدنه و فرم بال‌های آن‌ها و هماهنگی زوایای بال و دم قابل مشاهده بود، قرار است تبدیل به کانسپت‌هایی برای ساخت هواپیمای سرنشین دار شوند.

اما پهپادهای خریداری شده از صنایع دفاعی نیز، حضور موثری در نیروی هوایی ارتش طی سال‌های گذشته داشته اند. به عنوان مثال، پهپاد «ابابیل-۳» به عنوان یکی از نمونه‌های متداول در بین نیروهای مسلح، در نهاجا به دوربین‌های عمودنگر با قدرت تفکیک (رزولوشن) بسیار بالا مجهز شده و امروزه نمونه‌های مسلح این پهپاد نیز در اختیار نیروی هوایی ارتش قرار دارد که امکان رها کردن بمب‌های هوشمند و نقطه‌زن «قائم» (دارای چند گونه مختلف) و موشک شلیک کن-فراموش کن «الماس» با برد ۸ کیلومتر را دارند. پهپاد «کرار» متعلق به نیروی هوایی ارتش نیز انواع مهمات معمولی و هدایت شونده را حمل می‌کند که از جمله آن‌ها بمب هدایت لیزری GBU-۱۲ است.

از مهاجم تا کمان؛ نیروی هوایی وارد کارزار تولید پهپاد می‌شود.

اما یکی از مهمترین و مشهورترین گام‌های نیروی هوایی ارتش برای طراحی و ساخت پرنده‌های بدون سرنشین، به نمایشگاه خاص چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی یعنی نمایشگاه اقتدار۴۰ در بهمن ۱۳۹۷ باز می‌گردد. این پهپاد با نام «کمان۱۲»، نشان داد نمونه‌های قبلی ساخته شده در نهاجا، پله‌هایی بودند که توانست هدف مهم رسیدن به این پرنده را تسهیل کنند. بررسی‌های تخصصی نشان می‌داد، تجربیات کسب شده در پرنده‌ای به نام «مهاجم۹۲»، به کمان۱۲ منتج شده است. پهپاد «مهاجم۹۲» در نمایشگاه هفته دفاع مقدس در سال ۱۳۹۴ به نمایش گذاشته شد و در این پرنده، برخی ویژگی‌های مهم مانند بال دو تکه، نشست و برخاست از باند به واسطه ارابه فرود و دم دوگانه، قابل توجه بود.

پهپاد مهاجم ۹۲

در پهپاد جدید نهاجا یعنی کمان ۱۲، بال دو تکه، بدنه غیر دایروی، دماغه برجسته و شکل دم عقب، شباهت‌های قابل توجهی به «مهاجم۹۲» داشت، اما دو برابر شدن ابعاد کلی، یکی از ویژگی‌هایی بود که نشان داد نیروی هوایی ارتش به دنبال طرح‌های پرجسارتی است. در واقع، به کار بستن تجربیات کسب شده در «مهاجم۹۲» با تغییرات لازم برای حرکت به سمت یک رده بالاتر از نظر برد و مدامت پروازی، به کمان۱۲ منتهی شده بود. طبق اولین اطلاعات رسمی، «کمان۱۲» پهپادی با مقیاس متوسط با مداومت پروازی تا ۱۲ ساعت و قابلیت پرواز تا ارتفاع ۱۸۰۰۰ پا یعنی حدود ۵۵۰۰ متر با موتور ملخی پیستونی با توان ۶۰ اسب بخار بود. دهانه بال حدود ۱۰ و طول کلی ۵.۴ متر، سرعت بیشینه ۲۰۰، سرعت کروز ۱۶۰ بر ساعت، ۱۰۰ کیلوگرم محموله، جرم خالی ۲۲۰ و جرم نهایی ۴۵۰ کیلوگرم و شعاع عملیاتی ۱۰۰۰ کیلومتر از دیگر ویژگی‌های پهپاد کمان۱۲ است.

در رزمایش‌های سال‌های گذشته، پهپاد کمان‌ــ‌۱۲ قابلیت حمل سه موشک اخگر یا بمب‌های همرده با آن رونمایی شد. البته در رزمایش مشترک ذوالفقارــ‌۹۹، پهپاد کمان‌ــ‌۱۲ در نقش‌های شناسایی، هدفیابی و نظارت نیز وارد عمل شده بود.

پهپاد کمان‌ــ‌۱۲؛ سامانه الکترواپتیکی پایدارشده زیر دماغه قابل مشاهده

تصاویر ارسالی از اهداف و قفل اپتیکی روی آن

پای کمان ۱۲ به شهر زیرزمینی ارتش باز شد

خردادماه امسال، پایگاه سری و زیرزمینی پهپادی ۳۱۳ ارتش جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار با حضور سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به نمایش درآمد؛ ظرفیتی جدید در حوزه قدرت پهپادی کشور که این قدرت نوظهور طی ماه‌های گذشته به شکل فزاینده‌ای در مرکز توجه‌ها به ویژه توجه دشمنان کشورمان قرار داشته است. این پایگاه بزرگ عملا نشان داد امروز در حوزه سامانه‌های بدون سرنشین، از ریزپرنده‌هایی با ابعاد بسیار کوچک تا پرنده‌هایی با طول بال چندین متر و با ابعاد یک جنگنده، در اختیار یگان‌های مختلف ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار دارد که هرکدام از این پرنده‌ها ماموریت خاص خود را انجام می‌دهند.

یکی از ویژگی‌های مهم این رونمایی، مشاهده پهپاد کمان ۱۲ با سامانه‌های جدید جنگال بود. با توسعه سامانه‌های پدافندی در بردهای مختلف برای مقابله با هواپیماهای بدون سرنشین به ویژه پهپادهای انتحاری و پرسه‌زن، یکی از تهدیدهایی که برای انجام عملیات‌های پهپادی وجود دارد، احتمال هدف قرار گرفتن آن‌ها توسط سامانه‌های پدافند هوایی است که برای مقابله با این تهدید، روش‌های مختلفی از جمله اقدامات جنگ الکترونیک و ایجاد اخلال روی رادارهای سامانه‌های پدافندی وجود دارد.

سامانه خودحفاظتی نصب شده روی پهپاد کمان ۱۲

در پایگاه پهپادی ۳۱۳ ارتش، برای نخستین بار یک پاد خودحفاظتی بر روی پهپادهای کمان ۱۲ به نمایش درآمد که علاوه بر قابلیت ایجاد اخلال بر روی رادارهای سامانه‌های پدافندی دشمن، این امکان را دارد که اگر هم موشکی به سمت پهپاد شلیک شود، با پرتاب Chaff/Flare موشک شلیک شده را که چه راداری و چه حرارتی باشد منحرف کند. برخورداری از چنین قابلیتی باعث می‌شود تا هواپیماهای بدون سرنشین ارتش بتوانند در فضایی امن‌تر و با دقت بیشتری عملیات خود را که می‌تواند عملیات بر علیه اهداف ثابت و متحرک و ... باشد را اجرا کنند.

در حقیقت، این پرنده بومی نشان داد با قابلیت هایی، چون مقابله با پهپادهای انتحاری و پرسه زن، منحرف کردن موشک‌های راداری و حرارتی و نیز ایجاد اخلال روی رادارها و سامانه‌های پدافندی دشمن با کمک جنگ الکترونیک، قرار است عهده دار ماموریت‌های مهمی در نیروی هوایی ارتش باشد.

رخ‌نمایی از کمان ۱۲ با سامانه‌های ویژه جنگال

رزمایش مشترک پهپادی ۱۴۰۱ ارتش جمهوری اسلامی ایران، در حالی در شهریورماه امسال برگزار شد که صنایع دفاعی کشورمان بخشی دیگر از برنامه‌های خود برای مسلح کردن پرنده‌های بدون سرنشین را به نمایش عمومی گذاشت که از جمله آنها، تجهیز برخی پهپادها به سامانه‌های جنگ الکترونیک بود. ضمن آنکه شرکت بیش از ۱۵۰ فروند انواع پهپاد در این رزمایش و همچنین گستردگی منطقه عملیات که تمام مناطق کشور بویژه خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان را شامل می‌شد، موجب پیچیدگی برگزاری این رزمایش بود که با عملکرد مناسب سامانه‌های فرماندهی و کنترل رزمایش انجام شد.

پهپاد کمان ۱۲ مجهز به غلاف ویژه جنگال

یکی از مهمترین پرنده‌های حاضر در این تمرین عملیاتی، کمان ۱۲ بود که با مجهز شدن به پاد ویژه جنگ الکترونیک، نقش جدیدی را برای خود معرفی کرد. با توجه به اینکه بحث اخلال و سرکوب سیستم‌های راداری دشمن را می‌توان یکی از بزرگترین چالش‌های ارتش‌های جهان از دوره جنگ ویتنام به این طرف به حساب آورد، لذا اگر یک طرف قابلیت شناسایی متقابل و سرکوب توانایی راداری سمت مقابل درگیری را داشته باشد برتری خاص و قابل توجهی به نسبت دشمن خواهد داشت. بخصوص اینکه به صورت سنتی در ارتش‌های جهان بحث کشف، اخلال و نابودی فیزیکی رادارهای دشمن عمدتا بر عهده یگان‌های پروازی سنگین است که به موشک‌های ضد رادار یا تسلیحات هدایت شونده خاص مجهز هستند، اما با ابتکار جدید نیروهای مسلح کشورمان، این مدل دچار تغییرات مهمی شده است.

با این ابتکار جدید، کمان ۱۲ می‌تواند علاوه بر موقعیت یابی و اخلال روی رادارهای دشمن، وظیفه کمک به پرنده‌های بدون سرنشین ایرانی را نیز بر عهده بگیرد که برای نابودی رادارها و سامانه‌های پدافندی وارد عمل می‌شوند و این شناسایی و بویژه اخلال، راه را برای عملیات اصلی پهپادهای انتحاری، هموار می‌سازد. ضمن آنکه در تصاویر قبلی منتشره از پهپاد بزرگتر از کمان ۱۲ یعنی کمان ۲۲ نیز نمونه‌ای از غلاف جنگال روی آن دیده می‌شد که نشان می‌دهد این خانواده، وظیفه ویژه‌ای را برای اجرای عملیات‌های جنگ الکترونیک و اخلال، بر دوش دارند.

با توجه به اینکه در سال‌های اخیر نمونه‌های متنوعی از پرنده‌های بدون سرنشین از جمله پرنده‌های ضدرادار، در کشورمان ساخته شده است، ترکیب این دو پرنده می‌تواند ماموریت‌های ویژه‌ای را به سرانجام برساند. به عنوان نمونه، یکی دیگر از پهپادهایی که حضور آن در پایگاه زیرزمینی ارتش قابل توجه بود، پهپاد انتحاری و ضدتشعشع امید است. امید جدیدترین دستاورد ارتش در حوزه پهپادهای انتحاری محسوب می‌شود که اولین بار در رژه روز ارتش سال جاری به نمایش درآمد و رونمایی از آن سر و صدای زیادی در محافل خبری و تحلیلی جهان به راه انداخت.

پهپاد ضد رادار امید

"امید" علاوه بر اینکه قابلیت حمله به انواع اهداف ثابت و متحرک را دارد، ماموریت خاص هدف قرار دادن رادارها و سامانه‌های پدافندی دشمن را بر عهده گرفته و با برخورداری از جستجوگرهای خاص، می‌تواند تشعشعات ساطع شده از سامانه‌های راداری دشمن را کشف و به سمت آن‌ها برود. با توجه به اطلاعات ماهواره‌ای که در اواخر تابستان امسال منتشر شد، مشخص شده عملیات درخشان و کم نظیر یگان‌های یمنی برای نابودی سامانه پدافندی پاتریوت به وسیله پهپاد، با موفقیت انجام شده و لذا می‌توان اطمینان داشت استفاده توامان از پرنده‌های اخلالگر همچون کمان ۱۲ یا کمان ۲۲ و پهپاد امید، می‌تواند ماموریت‌هایی به مراتب سخت‌تر را به نتیجه برساند.

در اساطیر باستان، کمان سلاح اصلی ایرانیان محسوب می‌شد و اگر روزی، دفاع از این آب و خاک با کمان سلحشوران ممکن بود، امروز این کمان‌های جدید ایرانی هستند که وظیفه دورکردن چشم و نظر شوم هر دشمن را از این سرزمین و مردمانش، بر عهده خواهند داشت؛ انشاء الله.