عدم لایروبی رودخانه‌ها حلقه مفقوده مدیریت سیلاب در رودخانه‌های کشور است

حوادث طبیعی در اقصی نقاط دنیا اتفاق می افتد، جغرافیای کشور ایران نیز با وجود وسعت و ویژگی های خاص، از جمله مناطقی است که وقوع حوادث طبیعی اعم سیل، زلزله ، طوفان و ... در آن بسیار محتمل است و بارها تجربه شده که این بلایا بسیاری را به کام مرگ کشیده است. با این وجود انتظار می رود مدیریت بحران در برخورد با بلایای طبیعی روز به روز منسجم تر، هماهنگ تر وکارآمدتر باشد. وقوع سیل کم سابقه ای که در نقاط مختلف کشور پس از بارش های گسترده صورت گرفت نیز آخرین قهر طبیعت نخواهد بود.

هر چند اغلب حوادث طبیعی غیرقابل پیش بینی هستند و یا از مدت های طولانی پیش از وقوع قابل شناسایی نیستند اما اقدامات بسیاری می توان برای کنترل و مهار میزان تلفات و خسارات آنها به انجام رساند. مولفه های پدیده های طبیعی تا حدود زیادی قابل شناسایی هستند که می توان با استفاده از علوم مهندسی بر آنها مسلط شد. سیل بعنوان یکی از بلیه های طبیعی از جمله حوادثی است که تا به حال خسارات بسیاری برکشور تحمیل کرده است. از ابتدای انقلاب اسلامی مسئولان کشور به درستی برای کنترل سیلاب ها و استفاده از منابع آبی حاصل از نزولات آسمانی تلاش کرده اند با احداث سازه های تنظیم کننده از خسارات سیلاب ها جلوگیری کنند. حاصل این سیاست احداث صدها سد در کشور است که وضعیت این تکنولوژی را در ایران در جایگاه یکی از بهترین کشورهای دنیا قرار داده است.

نیاز به احداث سد در کشور با رعایت اصول محیط زیستی از جنبه های مختلف مورد نیاز کشور است و برای رسیدن به وضعیت مطلوب ساخت صدها سد دیگر در کشور باید صورت گیرد. متاسفانه در سال های اخیر عدم استفاده از کارشناسان مجرب در بدنه مدیریتی وزارت خانه های حوزه آب کشور باعث شده پروژه های سد سازی دچار رکود شوند. یکی از پروژه هایی که عدم اتمام ان در وقوع سیل کم سابقه در استان خوزستان موثر بود، سد بختیاری است. این سد با حجم مخزن بیش از 5 میلیارد متر مکعب در صورتی که افتتاح می گردید بی شک شاهد ورود خسارت های جانی و مالی به بخش های وسیعی از کشور نبودیم.

عدم لایروبی رودخانه ها نیز حلقه مفقوده مدیریت سیلاب در اغلب رودخانه های کشور است، در سیلاب های اخیر این بی تدبیری خسارات فراوانی بوجود آورد. سهل انگاری در انجام امور اولیه مدیریت شهری نیز از جمله عواملی است که در تشدید بحران سیل، مشاهده شد. سیل، این پدیده چند وجهی از جوانب گوناگون قابل ارزیابی، این پدیده هیدرولیکی بی شک در آینده مجدد حادث خواهد شد و لذا از مسئولان انتظار می رود با شناسایی عوامل تشدید کننده آن حجم تلفات و خسارات را در آینده کاهش دهند.

این امر مستلزم آن است که تصمیمات مدیران حوزه آب کشور از وزارتخانه های نیرو، کشور، راه و شهرسازی تا شهرداری ها مورد موشکافی واقع شده و سهل انگاری و تصمیمات غلط آنها مورد مواخذه قرار گیرد. امروز مرجع پاسخ به تظلم خواهی سیل زدگان در استان های جنوبی کشور قوه محترم قضائیه است. این قوه می تواند با برخورد با تجاوزکنندگان به حریم رودخانه ها، متوقف کنندگان پروژه های لازم سدسازی و سهل انگاری های صورت گرفته، در تزریق روحیه مدیریت مسئولانه به جامعه مدیریتی و کاهش آلام مردم نقش بی بدیلی ایفا کند.

عدم وجود فرماندهی قدرتمند در برخورد با سیل اخیر همچون حوادث رخ داده در چند سال گذشته در سیل های استان گلستان، لرستان و همچنین خوزستان مجدد تصاویر پلشتی از شتابزدگی و ناهماهنگی را پدیدار کرد و مطالبه تغییرات گسترده در سازمان مدیریت بحران را برجسته کرد.

جامعه اسلامی مدیران در راستای مسئولیت ذاتی خود از مدیران کشور در خواست می کند با یک برنامه ریزی دقیق در جهت بازسازی کامل مناطق سیل زده و به دور از نگاه های مقطعی در مدت زمانی معقول، وضعیت استان های سیل زده را سامان داده و مناطق مستعد برای وقوع چنین حوادثی را مورد شناسایی قرار داده و اصلاح کند تا دیگر تجربیات آزموده در کشور تجربه نشود.