طبق کاوش های باستان شناسی بر روی نقاشی های «قره تپه قمرود» سابقه رنگرزی در قم قدمتی 7 هزار ساله دارد، در رنگرزی ابریشم فرش قم، از رنگ های طبیعی و گیاهی استفاده می شود و در محیط آزاد، رنگ آمیزی و خشک شدن و شستشو صورت می پذیرد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا،استان قم مهمترین مرکز تولید فرش ابریشم دستباف کشور است و بیش از ۹۰ درصد فرش دستباف تولید شده در این استان به کشور‌های مختلف صادر می‌شود، سالانه به طور متوسط ۴۰ هزار مترمربع فرش ابریشم دستباف در قم تولید و در سال حدود ۱۰ میلیون دلار فرش از استان صادر می‌شود.

۲۷ هزار بافنده، ۳۵۰ واحد تولیدی، ۱۳۰ واحد فروش، ۱۰ کارگاه رنگرزی، ۴۰ کارگاه قالیشویی و ۳۱ کارگاه تعمیر و مرمت، تحت نظارت اتحادیه فرش دستباف قم فعالیت می‌کنند

فرش قم  هم از منظر کیفیت به عنوان قطب تولید فرش و تابلو فرش ابریشمی ایران است از طرفی  20 درصد صادرات کل کشور را به عهده دارد که از نظر اقتصادی بسیار حایز اهمیت است  و هم در روند انتقال فرهنگ اسلامی نقش به سزایی خواهد دارد.

اما در پس این پایتخت فرش ابریشمی بودن قم هنر دیگری نیز نهفته است که آنگونه که باید به آن پرداخته نشده است، هنر رنگرزی که به تار و پود های فرش جان می دهند و نقش و نگار ها را به حرکت در می آورد.

 ارکان اصلی تولید فرش در قم ، کارگاه های رنگرزی استان می باشد نتایج یک تحقیق میدانی نشان می دهد از ۱۸ کارگاهی که در گذشته فعال بودند اکنون تنها ۱۰ کارگاه فعال هستند که البته تا همین چند سال پیش کارگاه های فعال بخش رنگرزی در قم ۵کارگاه بودند که به سختی به فعالیت خود ادامه می دهند که نیاز به حمایتهای ویژه و سریع دارند.


هنر رنگرزی در قم دارای قدمتی بیش از صد سال می باشد ،  طبق کاوش های باستان شناسی بر روی نقاشی های «قره تپه قمرود» سابقه رنگرزی در قم قدمتی 7 هزار ساله دارد و رنگرزی بر روی الیاف دارای تاریخچه ای کهن است.

تعدادی از قالی و قالیچه های موجود به جا مانده از دوران قاجار هنر رنگرزی سنتی را به خوبی نشان می دهد؛ اگر چه همچنان کارگاه هایی در قم در زمینه هنر رنگرزی سنتی فعال می باشند اما به نظر می رسد این هنر گرانقدر مورد فراموشی سپرده شده است و کمتر کسی برای شناخت این هنر به کارگاههای فعال قم سر می زند تا از دستان هنرمند هنرمندانش خبری از این هنر دیرینه بگیرد.

اگر چه در اردیبهشت سال 91 معاون صنایع دستی استان قم از رونق گرفتن صنعت رنگرزی در قم خبر داد اما رنگرزی سنتی همچنان برای بسیاری از مردم ناشناخته مانده است.

هنر رنگرزی قم نقش مهمی در رونق گرفتن بازار فرش در گذشته تا کنون دارد و باید تلاش کرد نسل امروز با هنر دیروز این مرز و بوم بیش از گذشته آشنا شود.

کارگاه های کوچک رنگرزی سنتی به صورت پراکنده در برخی از مناطق قم وجود دارند، صنعت رنگرزی سال 90 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در حال حاضر کارگاه‌های تولید زنده این صنعت در بازار کهنه(بازار قدیم در هسته مرکزی شهر قم) متمرکز است و صنعتگران این رشته با استفاده از رنگ‌های طبیعی مثل رنگ پیاز، پوست انار و اغلب داروهای گیاهی سرگرم تولید هستند.

به گفته کارشناسان عدم حمایت و مشکلات عدیده سبب گردیده بیش از 70 درصد رنگرزی های این استان به استانهای دیگر منتقل شود که زنگ خطر فرهنگی و اقتصادی برای قم محسوب می شود.

به گفته پژوهشگران افزایش هزینه سیستم های سنتی به دلیل افزایش هزینه نیروی انسانی طی سالهای اخیر سبب گرایش کارگاه ها به سمت رنگهای مصنوعی گردیده و به دلیل عدم آموزش های لازمه، سبب کاهش کیفیت فرشهای تولیدی گردیده و به دلیل وجود استانداردهای لازمه جهت صادرات، مشکلاتی را در این زمینه ایجاد نموده است. 

ازطرفی عدم آموزش اصول بازاریابی حرفه ای و عدم شناسایی الزامات مورد توجه بازارهای هدف و امکانات بسیار ضعیف و کارگران آموزش ندیده و عدم کنترل فرآیندها و افزایش قیمت ابریشم در بازار هزینه تولید اینگونه محصولات ابریشمی را در این استان به شدت افزایش داده است. به نحوی که اکثر کارگاه های رنگرزی رنگهای مصنوعی را با تکنیک های طبیعی به کار می برند که خود هم کاهش کیفیت و هم عوارض بهداشتی و پزشکی را برای آنها در دراز مدت بوجود خواهد آورد. 

رنگ در پس تجلی هنر فرش قم

بسیاری از افرادی که فرش ابریشم قم را برای اولین بار می بینند، فکر می کنند که این محصول، یک تابلو نقاشی است و پس از لمس کردن و شنیدن توضیحات راجع به آن متوجه می شوند که این تابلو نقاشی نیست بلکه با میلیون ها گره از نخ ابریشم ساخته شده است

گرچه فرش بافی از دیرباز بین عشایر و روستاییان قم رایج بوده، اما طراحی و تولید فرش دستباف ابریشم با دقت و ظرافت امروزی آن، در دهه دوم قرن بیستم میلادی یعنی زمانی که بازرگانان کاشان، دارهای قالی را به شهر قم منتقل نمودند، شکل گرفته است. فرش دستباف ابریشم قم دارای ویژگی های منحصر به فردی است که این فرش را در مقابل دیگر فرش های بافته شده در سراسر جهان متمایز می سازد.

تار و پود فرش قم، از ابریشم خالص است و فرش نفیس قمی با نخ های ظریف ابریشمی بافته می شود.طرح های فرش قم از تنوع و گستردگی رنگ برخوردارند و از ۲۰-۳۰ رنگ تا بعضا ۱۰۰ رنگ در این فرش به کار می رود.

ترکیب نقش ها و رنگ آمیزی بدیع و هماهنگی رنگ و نقش به نحوی استادانه انجام می شود که سبک فرش قم را در میان دیگر فرش های دستباف ایجاد کرده است.

در رنگرزی ابریشم فرش قم، از رنگ های طبیعی و گیاهی استفاده می شود و در محیط آزاد، رنگ آمیزی و خشک شدن و شستشو صورت می پذیرد.


فرش دستباف قم، تنها کالای لوکسی است که کاملا منطبق با استانداردهای محیط زیست تولید می شود و در روند تولید آن، هیچ آسیبی به محیط زیست زده نمی شود و در نخ آن، رنگ آن و پردازش آن از مواد گیاهی و طبیعی و غیر شیمیایی استفاده می شود.

در کارگاه های رنگرزی قم بر اساس طرح و نقشه فرش و رنگ های مورد نیاز در بافت فرش، نخ ابریشم به رنگ های مختلف در می آید. برای این امر، از رنگ های طبیعی و گیاهی مانند زاج، اسپرک، پوست انار، پوست گردو، روناس و… استفاده می شود تا فرش بافته شده کاملا طبیعی و رنگ آن غیر شیمیایی باشد. نخ ابریشم با رنگ های طبیعی و گیاهی جوشانده می شود، در فضای باز قرار می گیرد تا خشک شود و بعد در آب روان شستشو داده می شود و دوباره خشک می شود تا کاملا برای استفاده در بافت فرش آماده گردد. رنگرزی با مواد رنگی طبیعی و گیاهی ، اصلا برای بافنده محدودیت ایجاد نمی کند. صنعت فرش بافی امروزه از سه رنگ اصلی تشکیل شده‌اند: آبی، قرمزو زرد. مخلوط کردن دو رنگ از آنها در رنگرزی، رنگهای ثانوی، بنفش، نارنجی و سبز را ایجاد می کند و مخلوط کردن هر سه رنگ اصلی ـ اگر نسبت خاصی انتخاب شود ـ رنگ سیاه یا مجموعه رنگ های زیادی از رنگ های مرتبه سوم مانند قرمزـ قهوه‌ای، زرد و… را ایجاد می کند. گیاهی بودن و طبیعی بودن رنگ ابریشم برای بافت فرش دستباف، هم نوعی چشم نوازی و تنوع طبیعی ایجاد می کند، هم دوام و ماندگاری آن را بالا می برد و شستشوی فرش، باعث تغییر رنگ آن نمی شود و از همه مهمتر نوعی روح طبیعی و معنوی در فرش ایجاد می کند که با هیچ فرش ماشینی و مدرنی قابل قیاس نمی باشد.

انتهای پیام/۱۷۰