دکتر رضا یعقوبی، روان شناس سلامت در روزنامه خراسان نوشت: «رئیس شبکه ملی پیشگیری از بیماری های غیرواگیر در جدیدترین مصاحبه اش گفته است: «35 تا 40 درصد دانشجویان کشور تجربه مصرف قلیان را دارند و مصرف این ماده دخانی در دختران دانشجو، 10 برابر افزایش یافته است. 20 تا 25 درصد دانش آموزان دبیرستانی در کشور نیز تجربه مصرف قلیان را دارند.»(منبع: ایرنا). در این باره چند نکته از منظر روان شناسی وجود دارد که در ادامه خواهید خواند.

تصور رایج اما اشتباه درباره آرامش بخش بودن قلیان

قلیان یک وسیله برای مصرف تنباکوست که تفاوت های خاصی با انواع دیگر مصرف آن مانند سیگار دارد. نیکوتین موجود در تنباکو به مرور زمان خاصیت وابستگی ایجاد می کند اما بر خلاف بسیاری از مواد، میزان وابستگی جسمی آن کم است و بیشتر وابستگی روانی دارد. به ندرت افرادی که به سمت مصرف قلیان می روند به خاطر نیکوتین موجود در آن است بلکه این وسیله معمولاً همراه با تشریفات خاصی است که بر جذابیت آن بین افراد می افزاید. یکی از این جذابیت ها این است که قلیان معمولاً یکی از خدمات برخی کافه ها در دورهمی های خانوادگی و دوستان است. این موضوع باعث می شود که در کنار قلیان، لذت های دیگر مثل گفت و گو، تماشای فیلم و ... وجود داشته باشد و این همزمانی قلیان با یک عامل لذت بخش یا آرامش بخش می تواند باعث تبدیل آن به یک محرک شرطی شود و آن رفتار را تداوم بخشد. در واقع فردی که متاسفانه قلیان می کشد، فکر می کند خود قلیان کشیدن باعث آرامش یا لذت او می شود در حالی که این طور نیست و معمولاً فضای همراه با قلیان است که باعث می شود فرد آن رفتار را ادامه دهد.

چرا مصرف قلیان در دخترها 10 برابر شده؟!

قبلاً این رفتار در میان دخترها کمتر شایع بود نه به این خاطر که دخترها دوست نداشتند قلیان استفاده کنند بلکه به نظر می رسد این روزها دخترها نسبت به گذشته آزادی بیشتری در رفتارهای خود دارند و احتمالاً محدودیت های کمتری را از طرف خانواده، همسالان و حتی جامعه احساس می کنند. دلایل مختلف دیگری نیز می توان برای آن برشمرد. به عنوان مثال، قبلا این رفتار بیشتر مردانه تلقی می شد ولی الان دیگر چنین دیدگاهی ممکن است وجود نداشته باشد. دلیل دیگر ممکن است این باشد که قلیان یک تفریح ارزان قیمت و در دسترس است و شاید ممنوع نبودن آن درجامعه به گستردگی مصرف آن کمک کرده است. حالا سوال این جاست که قلیان مانند سیگار و حتی بیشتر از آن برای سلامتی مضر است و به هیچ عنوان مورد تایید نیست اما با این وجود چرا یک فرد سراغ این رفتار می رود!؟

والدین نقش شان در تربیت فرزند را کم رنگ نبینند

هرچند فرضیات زیادی در این باره وجود دارد، اما شاید پاسخ این سوال در نوعی گم گشتگی هویت نهفته باشد که اغلب جوان ها و دختران را درگیر کرده است. این روزها اگر به یک دختر بگویید قلیان برای سلامتی ات ضرر دارد، ممکن است در حالی که دود قلیان را به صورت تان فوت می کند بگوید: «سلامتی به چه درد می خورد!؟» و با یک پوزخند شما را متهم به نصیحت کردن بکند. پیشنهاد ما این است که با توجه به اهمیت شکل گیری شخصیت افراد در خانواده، والدین باید نقش پررنگ تری در مدیریت رفتارهای فرزندان ایفا کنند. همچنین زمینه برای پرداختن دختران به هیجانات خودشان از راه های سالم درجامعه فراهم شود و خانواده و جامعه بستر مناسب را برای پرداختن به هدف های باارزش تر در زندگی از جمله هنر، مهارت های فردی، ورزش، مطالعه و ادامه تحصیلات فراهم کنند. مطمئن باشید وقتی یک دختر در زندگی هدف داشته باشد و زمانش را صرف فعالیت های سازنده کند، به سلامتی خود بیشتر اهمیت می دهد و از سرگرمی های زیان آور فاصله خواهد گرفت.