کارشناس فرهنگ و رسانه مطرح کرد:
رواج آسیب‌های اجتماعی در سریال‌های نمایش خانگی
امروز یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در سریال‌های نمایش خانگی، نفوذ فرهنگ غرب و نمایش بی‌پروای برخی آسیب‌های اجتماعی مانند مصرف دخانیات است.
نفوذ فرهنگ غرب در سریال‌های نمایش خانگی
سئوال: به نظر شما چرا برخی سریال‌های نمایش خانگی به سمت الگوهای غربی گرایش پیدا کرده‌اند؟
متأسفانه در بسیاری از این سریال‌ها، شاهد تقلید کورکورانه از سبک زندگی غربی هستیم. شخصیت‌ها با مدل‌های رفتاری، پوشش و حتی دیالوگ‌هایی نمایش داده می‌شوند که بیشتر مناسب جامعه غرب است تا ایران. این مسئله ریشه در چند عامل دارد:
اولاً: تأثیرپذیری از محتوای خارجی: برخی سازندگان تحت تأثیر سریال‌های غربی هستند و سعی می‌کنند همان سبک را با تغییراتی در بستر ایرانی پیاده کنند، اما گاهی این تطابق به‌درستی انجام نمی‌شود.
دوماً: جذب مخاطب جوان: متأسفانه گاهی تصور می‌شود که هرچه سریال‌ها لاکچری‌تر و غربی‌تر باشند، برای جوانان جذاب‌تر و موفق‌تر خواهند بود.
سوماً: فقدان نظارت دقیق: نمایش خانگی فضای نسبتاً بازتری دارد و گاه سازندگان بدون در نظر گرفتن پیامدهای فرهنگی، به سمت الگوهای غیربومی می‌روند.
عادی‌سازی برخی آسیب‌های اجتماعی در سریال‌های نمایش خانگی
سئوال: آیا این نفوذ فرهنگی می‌تواند بر سبک زندگی مخاطبان تأثیر بگذارد؟
قطعاً همین‌طور است. رسانه یکی از قوی‌ترین ابزارهای القای ارزش‌ها است. وقتی در سریال‌ها روابط خارج از عرف، مصرف‌گرایی افراطی یا فردگرایی غربی به‌عنوان «نُرم» نمایش داده می‌شود، به‌تدریج در جامعه نهادینه می‌شود. متأسفانه برخی سریال‌ها نه‌تنها آینه جامعه نیستند، بلکه تبدیل به «آرمان‌شهرهای غربی» شده‌اند که در آن همه چیز بر اساس ارزش‌های لیبرال و سکولار پیش می‌رود.
امروز در برخی سریال‌ها با موضوع عادی‌سازی هم روبرو هستیم. وقتی برخی آسیب‌های اجتماعی مانند مصرف دخانیات، پوشش‌های نامناسب، خشونت، خیانت، استفاده از الفاظ رکیک و برخی موارد دیگر در این سریال‌ها به راحتی مقابل چشمان مخاطب از هر رده سنی قرار می‌گیرد قطعاً این مسئله در آینده نه چندان دور بر روی خانواده و سپس جامعه تأثیرگذار خواهد بود. همان گونه که گفته شد عادی‌سازی آسیب‌های اجتماعی در جامعه باعث بروز برخی بزهکاری‌ها در سطح جامعه خواهد شد.
مصرف دخانیات به‌عنوان یک نماد در سریال‌ها
سئوال: همان گونه که خودتان هم اشاره کردید یکی از انتقادهای جدی به سریال‌های نمایش خانگی، نمایش بی‌رویه مصرف دخانیات است. به نظر شما چرا این مسئله تا این حد پررنگ شده است؟
مصرف سیگار و قلیان در سریال‌های اخیر به یک «نمود بصری» تبدیل شده است. گویا سازندگان می‌خواهند با این کار، شخصیت‌ها را «جذاب»، «لاابالی» یا «رئال» نشان دهند! اما این یک اشتباه بزرگ است.
تحقیقات نشان داده که نمایش سیگار و قلیان در فیلم‌ها و سریال‌ها می‌تواند مصرف آن را در جامعه، به‌ویژه میان نوجوانان و جوانان، عادی‌سازی کند. وقتی سیگار کشیدن در سریال‌ها به صورت کاملاً عادی به تصویر کشیده می‌شود احتمال پذیرش این رفتار توسط جامعه هم بیشتر خواهد شد.
همچنین وقتی بازیگران زن و مرد در موقعیت‌های مختلف سیگار می‌کشند، این پیام را منتقل می‌کنند که این رفتار یک نوع مدرن بودن است.
متأسفانه برخی سازندگان به جای پرداختن به مسائل عمیق‌تر جامعه، ترجیح می‌دهند با صحنه‌های سطحی مثل کشیدن قلیان یا نوشیدن الکل سریال را جذاب کنند در حالی که در گذشته کسی که می‌خواست دخانیات مصرف کند به صورت پنهانی این اقدام را انجام می‌داد و همچنین کسی که دخانیات مصرف می‌کرد را نماد ضعف و بیماری معرفی می‌کردند.
سئوال: آیا آمارهایی درباره تأثیر این سریال‌ها بر افزایش مصرف دخانیات وجود دارد؟
بله، برخی پژوهش‌های داخلی نشان می‌دهند که بین نمایش سیگار در سریال‌ها و تمایل نوجوانان به مصرف آن رابطه معناداری وجود دارد. حتی در یک مطالعه، حدود ۳۰ درصد از نوجوانانی که به مصرف قلیان گرایش داشتند، اعلام کردند که اولین‌بار این صحنه‌ها را در فیلم‌ها و سریال‌ها دیده‌اند.
آموزش، نظارت و حمایت راهکار مقابله
سئوال: برای کاهش این روند، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌کنید؟
در ابتدا باید نظارت هوشمند را راه‌اندازی کنیم؛ یعنی نباید نظارت به معنای سانسور باشد، اما لازم است سازندگان به مسئولیت اجتماعی خود آگاه باشند. همچنین باید از نویسندگان و کارگردانانی حمایت شود که دغدغه فرهنگ ایرانی-اسلامی دارند و در این زمینه‌ها در حال ساخت فیلم هستند.
از طرفی هم باید به موضوع آموزش مخاطبان در این زمینه اهمیت بیشتری داده شود. مخاطبان باید یاد بگیرند که هرچه در سریال‌ها می‌بینند، واقعیت جامعه نیست.
و اما نکته آخر هم اینکه باید در سریال‌ها از نمادهای سالم استفاده شود؛ یعنی به جای سیگار و قلیان، می‌توان از دیالوگ‌های عمیق یا موقعیت‌های واقعی‌تر برای جذابیت استفاده کرد.
سخن پایانی:
به نظر می‌رسد نمایش خانگی ایران در یک تقاطع فرهنگی قرار دارد. اگرچه این فضا به خلاقیت و نوآوری کمک کرده، اما نیازمند بازنگری در محتواست تا به جای تقلید از غرب یا رواج آسیب‌ها، به بازتاب واقعی‌تر و مسئولانه‌تر جامعه بپردازد.
سریال‌های نمایش خانگی می‌توانند هنرمندانه و جذاب باشند، بدون آنکه ارزش‌های جامعه را زیر پا بگذارند یا آسیب‌های اجتماعی را ترویج کنند. مسئولیت سازندگان در این زمینه بسیار سنگین است.
انتهای خبر/
نظرات شما