قم؛ آئینه هویت اسلامی ایران

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا»؛  قم، به عنوان پایتخت معنوی ایران و دومین شهر مذهبی جهان اسلام، تنها یک کلان‌شهر نیست؛ گنجینه‌ای زنده از هویت دینی و فرهنگی است. رعایت اصول معماری ایرانی - اسلامی در توسعه این شهر، نقشی حیاتی در حفظ این هویت دارد. از طرفی هم رهبر معظم انقلاب بارها بر حفظ هویت معماری اسلامی در شهر قم تأکید داشته‌اند. این تأکید به ویژه در مورد حفظ بافت تاریخی و اصیل قم و جلوگیری از ساخت و سازهایی که با هویت اسلامی و مذهبی این شهر مغایرت دارند، صورت گرفته است.

از همین رو مهدی حجت در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اهمیت رعایت معماری اسلامی در قم اشاره و اظهار داشت: معماری ایرانی - اسلامی تلفیقی هوشمندانه از عملکردگرایی، پاسخ به اقلیم و تجلی معنویت است. عناصری مانند حیاط مرکزی، ایوان، گنبد، مناره، استفاده از نور طبیعی و تزئینات اسلیمی، همگی در خدمت ایجاد فضایی انسانی و خداپرستانه هستند.

 وی ادامه داد: در قم، این معماری با محوریت حرم حضرت معصومه (س) شکل گرفته است. گنبد فیروزه‌ای و مناره‌های طلایی حرم، تنها یک بنای مذهبی نیستند؛ قلب تپنده هویت شهری قم محسوب می‌شوند. هر ساخت‌وساز جدید باید با این زبان معماری گفتگو کند، نه اینکه آن را دچار گسست کند.

 پژوهشگر معماری اسلامی با اشاره به اینکه قم پایتخت تشیع است، گفت: هر بنای این شهر، پیام‌آور فرهنگ اسلامی - ایرانی به جهان است. اگر معماری آن التقاطی، بی‌هویت یا وابسته به الگوهای غربی شود، عملاً پیام معنوی شهر مخدوش می‌شود. رهبر معظم انقلاب به درستی در سخنرانی ۲۰ بهمن ۱۴۰۰ در جمع مسئولان قم فرمودند: «شهر قم باید هویت اسلامی و بومی خود را حفظ کند... معماری این شهر باید نماد تمدن اسلامی باشد، نه انعکاس‌دهنده فرهنگ بیگانه.»

 وی اضافه کرد: ایشان به صراحت اشاره کردند که قم «الگویی برای دیگر شهرهای ایران» است. اگر در قم، برج‌های بی‌ریشه و سازه‌های نامتجانس قد علم کنند، این پیام را به تمام ایران می‌فرستیم که هویت معماری ما قابل چشم‌پوشی است.

 حجت به مهم‌ترین چالش‌های پیشِرو در این زمینه اشاره کرد و گفت: اولین چالش فشار توسعه شهری است؛ رشد جمعیت و نیاز به مسکن، گاه منجر به ساخت‌وسازهای سریع و بدون توجه به هویت بصری می‌شود.

 وی افزود: چالش بعدی ضعف نظارت است؛ گاهی طرح‌های معماری بدون ارزیابی تأثیرشان بر سیمای کلی شهر تصویب می‌شوند. ساختمان‌های بلندمرتبه با نمای شیشه‌ای در حریم حرم، نمونه بارز این غفلت است.

 این استاد دانشگاه تصریح کرد: چالش بعدی فقدان خلاقیت در بازآفرینی است. رعایت اصول به معنای تقلید خشک نیست. متأسفانه برخی طرح‌های به اصطلاح اسلامی، تنها به کپی‌برداری سطحی از گنبد و کاشی بسنده می‌کنند.

 حجت با اشاره به سخنان رهبری، عنوان کرد: شهرداری و شورای شهر باید ضوابط ویژه معماری قم را با محوریت هویت ایرانی - اسلامی تعیین کنند. این ضوابط باید برای همه پروژه‌ها از دولتی تا خصوصی اجباری باشد.

 وی ادامه داد: دانشگاه‌های قم باید رشته‌های تخصصی معماری اسلامی را دایر و از ظرفیت پایان‌نامه‌ها برای حل مسائل شهری استفاده کنند.

 استاد دانشگاه تأکید کرد: رعایت معماری ایرانی - اسلامی، عملی‌کردن منویات رهبری است تا قم همچون نگینی بدرخشد که هم اصالت خود را حفظ کرده و هم پاسخگوی نیازهای مدرن باشد. این مسیر دشوار اما ممکن است؛ به شرطی که تمام نهادها، از طراحان تا ناظران، خود را حافظان این میراث بدانند.

انتهای خبر/160