مهمترین و زیباترین دریاچه‌های ایران

امکانات گردشگری در کنار دریاچه‌های ایران، آن‌ها را به جاذبه‌های گردشگری پررونقی تبدیل کرده که هرچه هواگرم‌تر می‌شود، طرفداران آن‌ها هم بیشتر می‌شود. خیلی از دریاچه‌های ایران آنقدر معروف هستند که نیازی به معرفی ندارند، اما برخی دیگر نیز هستند که گردشگران کمتری دارند و برخی دیگر نیز خشک شده‌اند و کویرند. به هرحال به هریک از این دریاچه‌ها که برای گردش و سرگرمی می‌روید حواستان به پاکیزه نگه داشتن دریاچه باشد و از انداختن هرگونه زباله حتی مواد خوراکی که تغییر رژیم غذایی جانداران دریاچه را سبب می‌شود، خودداری کنید.

دریاچه مازندران

طول دریاچه مازندران حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. این دریا دارای تنوع زیستی متفاوتی است که مهمترین آن ماهی‌های خاویاری است هرچند که به دلیل صید‌های غیرمجاز نسل ماهیان خاویاری رو به انقراض است.

۱۳۰ رودخانه به این دریاچه می‌ریزند که بزرگ‌ترین آن‌ها رود ولگا است که هر سال به طور میانگین ۲۴۱ کیلومترمربع آب را وارد دریای مازندران می‌کند. دریای مازندران را به نام‌های دریای خزر، ورکانه، گرگان و دریای کاسپین نیز می‌شناسند.

دریای گرگان یا دریای ورکانه نام این دریاچه بزرگ در عهد هخامنشیان و همچنین اشکانیان است، اما کاسپین از نام قوم کاسپی یا کاسی گرفته شده که قبل از آریایی‌ها در کرانه‌های غربی تا جنوب غربی این دریا ساکن بوده‌اند و به تدریج تا کرانه‌های جنوبی آمدند.

در سال‌های اخیر به سرعت تراز آب خزر در حال کاهش است، اما اندازه‌گیری‌ها نشانی از تسریع چرخه آب ندارد. به این معنی‌که افزایش دما مانع از عملکرد کاهش تراز در چرخه آب شده است. از این رو با افزایش بار آلی در بستر و کاهش اکسیژن در این مناطق، دریای خزر در بخش‌های عمیق به محیطی مرده تبدیل می‌شود.

ورود آلودگی به دریای خزر و ورود فاضلاب‌های خانگی و کشاورزی در وضعیت هشداردهنده قرار دارد؛ چراکه ادامه این وضعیت باعث افزایش بار آلی و خفگی (کاهش اکسیژن و افزایش سولفید) دریا می‌شود. این پدیده در سطح دریا سبب شکوفایی جلبکی و در سواحل سبب مردابی شدن و گسترش بوی تعفن می‌شود.

دریاچه مارمیشو

دریاچه مارمیشو، از جمله زیستگاه‌های آبی، کوهستانی و جنگلی شمال غربی ایران است که در مرز ایران و ترکیه و در ۴۵ کیلومتری ارومیه واقع شده است. سرچشمه اصلی این دریاچه، آب‌های جاری از ذوب برف کوه‌های زاگرس است که سراسر این دریاچه را محصور کرده و نیز رودخانه نازلوچای است که از به هم پیوستن آب‌های جاری ترکیه و آب‌های جاری ایران به وجود آمده است که پس از طی مسافتی، بالاخره در تنگه سرسبزی باعث پیدایش دریاچه مارمیشو می‌شود.

اوضاع نامناسب جاده‌های منتهی به منطقه گردشگری"مارمیشو"ارومیه و فقدان تابلو‌های راهنما در این مسیر در کنار نبود سایر امکانات مورد نیاز برای توسعه گردشگری در این منطقه سبب شده تا شهروندان ارومیه و طبیعت گردان با مخاطرات زیادی روبه‌رو باشند.

دریاچه گهر

دریاچه گَهَر یک دریاچه کوهستانی در ایران است که در منطقه حفاظت شده اشترانکوه بین بخش زز و ماهروی الیگودرز و دورود قرار دارد و سالانه حدود یکصد هزار نفر از آن دیدن می‌کنند. شما می‌توانید علاوه بر استفاده از آرامش این دریاچه ماهیگیری نیز کنید. این درحالی است که به دلیل نداشتن راه ماشین‌رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده است.

ساحل این دریاچه به جز در ضلع غربی و شرقی که ساحلی ماسه‌ای دارند برای شنا مناسب هستند، اما در سایر نقاط دارای ساحلی صخره‌ای است که برای شنا مناسب نیست. در قسمت پایین دریاچه، جنگلی انبوه وجود دارد که در شرف نابودی است. در قسمت بالای آن نیز جنگلی انبوه وجود دارد که این جنگل هم در معرض خطر نابودی است. با حدود ۴۰ دقیقه پیاده‌روی می‌شود به دریاچه گهر دوم رسید. عمق آن کم است و ماهیان کف دریاچه را با کمی دقت می‌شود به خوبی دید. ماه‌های تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه است.

این روز‌ها خبر جاده سازی به سمت "دریاچه گهر" نگین زیبای اشترانکوه لرستان که به "آلپ ایران" معروف است، سبب نگرانی مردم شده چراکه در صورت تحقق این امر زیباترین دریاچه کوهستانی ایران در معرض خطری بزرگ است.

اگر دریاچه گهر ثبت جهانی شود، در زمره مجموعه حفاظتی سازمان یونسکو قرار می‌گیرد و هر کسی نمی‌تواند در آن تغییر ایجاد کند، اما اگر این سازه‌ها و جاده احداث شود به ثبت جهانی نمی‌رسد هرچند تا کنون به ۱۶ کیلومتر از این منطقه حفاظت شده تجاوز شده است.

دریاچه شورمست

تور‌های گردشگری زیادی به صورت یکروزه و دو روزه علاقه‌مندان را به بازدید از دریاچه شورمست در سوادکوه می‌برند. دریاچه شورمست، تنها دریاچه طبیعی شهرستان سواد‌کوه که وسعت آن ۱۵ هزار متر مربع و حداکثر عمق آن پنج متر است. این دریاچه در ۵.۵ کیلومتری شهرپل سفید واقع شده است. دریاچه طبیعی شهرستان سوادکوه، در شش کیلومتری غرب شهر پل سفید و در ارتفاعات مشرف به این شهر در مجاورت روستای شورمست واقع شده‌است.

منظره این دریاچه با جنگل اطراف آن که از درختان کهنسال و بلند قامت توسکا پوشیده شده، آن را به یکی از زیباترین اماکن موجود در شهرستان سوادکوه تبدیل ساخته‌است. دریاچه شورمست به دلیل قرار گرفتن در شاهراه تهران - شمال و وجود دو محور جاده آسفالته و راه آهن از موقعیت بسیار مناسبی برخوردار است.

یک سوم شورمست تقریباً کم عمق است و در آن بخش خزه‌ها و جلبک‌ها روی سنگ‌ها جاخوش کرده‌اند. چند سال پیش اگر می‌گفتید خدا را شکر «دریاچه شورمست» هنوز نخشکیده حتماً خیلی‌ها با تعجب می‌پرسیدند مگر مازندران، کرمان و یزد و سمنان است که دریاچه‌ها و تالاب‌هایش بخشکد؟ اما حالا با خشکیدن یا نیمه جان شدن سریالی دریاچه‌های طبیعی مازندران مثل «الندان ساری»، «عباس‌آباد بهشهر»، «سنبل‌رود شیرگاه» و... زنده ماندن یک تالاب کوهستانی مثل «شورمست» خبر جالبی است.

دریاچه مهارلو

نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان استان فارس است که در نزدیکی آن قرار گرفته است. وسعت این دریاچه ۲۵ هزار هکتار بوده که بخش عمده‌ای از این دریاچه بر اثر خشکسالی سال ۱۳۸۷ خشک شده و تنها ۶۰۰ کیلومتر مربع آن باقی مانده است. مهارلو در غرب دریاچه بختگان که امروز کاملا خشک شده، قرار گرفته است.

مهم‌ترین گونه پرنده این دریاچه فلامینگو است. از این دریاچه برای تهیه نمک صنایع استان فارس هم استفاده می‌شود. همچنین به دلیل سرازیرشدن فاضلاب آبزیانی که در آن زندگی می‌کنند در خطر نابودی قرار گرفته‌اند. آب دریاچه مهارلو شور است که توسط سه رودخانه نوبه‌اى خشک، حمزه، سروستان و همچنین روان آب‌هاى کوه‌هاى مجاور تامین می‌شود. حداکثر عمق این دریاچه سه متر است.

طی چند سال گذشته به دلیل خشکسالی شدید در این استان سطح آب در دریاچه مهارلو به طور زیادی پائین آمد.

یکی از مصائبی که به غیر از خشکسالی همیشه این دریاچه را با خود درگیر کرده قرمز شدن رنگ آن است که اخیراً دوباره این پدیده در سطح دریاچه قابل مشاهده است. پایین آمدن سطح آب کمک می‌کند که شرایط برای رشد یک جلبک یا همان کشند قرمز در دریاچه‌ها مهیا شود از این رو به دلیل کاهش آب، این دریاچه قرمز شده است.

دریاچه پریشان

دریاچه فامور یا پریشان یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین ایران و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون قرار گرفته است. مساحت این دریاچه ۴۳۰۰ هکتار است که دور تا دور آن را کوه فراگرفته است.

این دریاچه دارای چهار گونه ماهی بومی به نام‌های ماهی زردک، ماهی سرخه، ماهی پرک و مار ماهی آب شیرین و همچنین چند گونه ماهی وارداتی نظیر ماهی کپور، ماهی فیتوفالک و آمور است که در سال ۱۳۶۸ به دریاچه وارده شده‌اند، اما تنها کپور معمولی با شرایط دریاچه سازش پیدا کرد و دوگونه دیگر مشکلات متعددی را به وجود آورده‌اند.

هر سال با آغاز فصل پاییز پرندگان زیادی از سیبری و کشور‌های اسکاندیناوی به جمله زیستگاه‌ها و دریاچه‌های استان فارس مانند دریاچه پریشان کوچ می‌کنند و مناظر زیبایی را به وجود می‌آورند.

با اختصاص آب مورد نیاز دریاچه پریشان، وضعیت این دریاچه، بهبود پیدا یافت، تقریبا سال ۹۵؛ سال پایان مشکلات دریاچه پریشان بود.

دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دائمی آسیای غربی است که در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته است. وسعت این دریاچه ۵۱.۸۷۶ کیلومتر مربع است که حدود سه درصد مساحت کل کشور را دربر می‌گیرد. از نکات جالب درباره‌این جاذبه طبیعی این است که میزان نمک محلول در آب این دریاچه دو برابر اقیانوس‌ها است و به همین دلیل، هیچ ماهی و نرم‌تنی به جز گونه‌هایی از سخت‌پوستان در آن زندگی نمی‌کنند، آب آن هیچ‌وقت یخ نمی‌زند و شناگران نیز می‌توانند روی آن شناور بمانند.

شرایط فعلی دریاچه ارومیه بهترین زمان برای رسیدن به مشکلات این دریاچه است، با وجود احیا این دریاچه همچنان از نظراکولوژیک مشکل دارد. برای تثبیت دریاچه ارومیه نیاز است از ابزار‌ها و فناوری‌های به روز استفاده شود. تا کنون حدود یک میلیارد دلار برای احیای دریاچه ارومیه خرج شده است و اگر یک میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز تامین شود دریاچه ارومیه تا سال ۱۴۰۶ یا ۱۴۰۷ به "تراز اکولوژیک" خود باز می‌گردد.

با بودجه‌ای که دولت برای احیای دریاچه ارومیه اختصاص می‌دهد این کار عملی به نظر نمی‌رسد و با توجه به وضعیت اقتصادی دولت لازم است از بانک‌های خارجی ۳ تا ۳ و نیم میلیارد دلار وام گرفته شود.

دریاچه زریوار

دریاچه آب شیرین زریوار یکی از مهم‌ترین دریاچه‌های غرب کشور است که در سه کیلومتری مریوان قرار دارد. مساحت این دریاچه ۷۲۰ هکتار است که حداکثر شش متر عمق دارد. وجه تسمیه زریوار و زریبار که هر دو در منطقه متداول است، به واژه «زری» که در زبان کردی به معنی دریاچه است، باز می‌گردد. پسوند «دار» و «بار» پسوند تشبیهی و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه‌وار است.

درباره این دریاچه افسانه‌های متعددی وجود دارد که مشهورترین آن‌ها حکایت از وجود شهری مدفون در زیر آب‌های دریاچه دارد. در این دریاچه ماهی‌هایی، چون سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی و عروس ماهی و همین طور ۳۱ گونه پرنده بومی‌و مهاجر زندگی می‌کند. اگر به دریاچه زریوار سفر کردید، ماهی کباب‌هایی که کنار این دریاچه پخته می‌شوند و قایقرانی روی آن به طور حتم خاطرات خوبی برای‌تان می‌سازند.

طی چند سال گذشته به دلیل ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی، افزایش رسوبات و نیزار‌های داخل دریاچه، نگرانی‌هایی در مورد این دریاچه بوجود آمد که مخاطراتی را هم متوجه این حاذبه آبی استان کرد. بسیاری از مشکلات دریاچه زریوار از نبود مدیریت جامع و یکپارچه که همواره از دغدغه‌های اصلی ستاد نجات بخشی این دریاچه بوده، ناشی می‌شود.

دریاچه اوان

اگر روزی خواستید قلعه الموت را ببینید دریاچه اوان را از یاد نبرید. این دریاچه که بیش از ۷۰ هزار متر مربع مساحت دارد، در ارتفاع هزار و ۸۰۰ متری از سطح دریا واقع شده و تنها از آب چشمه‌های زیرزمینی موجود در بستر دریاچه تغذیه و تنها بخش ناچیزی از آن هنگام بارندگی تامین می‌شود، اما به صورت سطحی و کم. غلیان دائمی آن باعث صافی و زلالی آب دریاچه شده‌است.

عمیق‌ترین بخش اوان به ۵.۷ متر می‌رسد که در جنوب شرقی آن واقع شده است البته برخی از مسئولان عمق دریاچه را بین یک تا ۲۰ متر تخمین زده‌اند. از سرریز آب دریاچه نیز رود کوچکی تشکیل می‌شود که آب آن مورد استفاده کشاورزان روستا‌های کوشک و آیین است.

در تابستان این دریاچه محل ماهی‌گیری، آب‌تنی و قایقرانی و در پاییز، مأمن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی و در زمستان با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن قابل اسکی‌سواری است.

پاکسازی کف دریاچه، جلوگیری از ورود سیلاب، لوله‌گذاری برای تأمین کسری آب دریاچه و نصب دوربین‌های حفاظتی آنلاین مشکلاتی است که باید رفع شود. برای تسریع‌بخشی به ساماندهی دریاچه اوان، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان کمک شده است که مشخص نیست این هزینه صرف چه کاری شده است و باید جهت احداث پارکینگ، ساماندهی اطراف دریاچه و تامین برق، فاضلاب، پیش بینی نجات غریق در تعطیلات پیگیری‌های لازم انجام می‌شد.

دریاچه حوض سلطان

اغلب تور‌های گردشگری که برای دیدن کاشان و یا زیارت حضرت معصومه (س) به قم می‌روند، سری هم به دریاچه آب شور حوض سلطان می‌زنند. دریاچه نمک حوض سلطان در ۴۰ کیلومتری شمال قم و به مساحت تقریبی ۲۴۰ کیلومتر مربع است. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن درفصول مختلف سال متفاوت است. درمواقع بارندگی و ذوب برف‌های ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می‌شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام، وسعت آن کم می‌شود. بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چاله جدا از هم تشکیل شده‌است.

چاله غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره‌است که به‌وسیله یک آبراهه به هم وصل می‌شوند. رود‌های متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که از اراضی شوره‌زار ونمکی اطراف عبور می‌کنند. حوض سلطان در سال ۱۸۸۳ میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران- قم تشکیل شد.

در سال‌های اخیر دریاچه حوض سلطان بخش زیادی از آب خود را از دست داده و هم اکنون دیگر آبی در آن دیده نمی‌شود و در معرض نابودی قرار دارد که این امر می‌تواند مشکلات زیست محیطی گسترده‌ای برای چند استان مهم و پرجمعیت کشور از جمله استان قم و تهران به وجود بیاورد و سلامت ساکنان آن را به خطر بیندازد.

دریاچه ولشت

دریاچه کوهستانی ولشت در کیلومتر ۲۵ جاده چالوس- کرج، شهر مرزن‌آباد واقع شده، دریاچه ولشت یکی از ۱۰ دریاچه آب شیرین کشور است که در این منطقه واقع شده و محیط زیست مناسبی را برای پرندگان و آبزیان فراهم کرده است. گونه‌های گیاهی و جانوری کلاردشت نیز از دیگر ویژگی‌های آن هستند.

این دریاچه در ارتفاع یک هزار متری از سطح دریای خزر قرار دارد. مسیر دسترسی به آن از شهر چالوس و از طریق کندوان و محور ارتباطی چالوس به تهران آغاز و پس از طی ۲۳ کیلومتر و بعد از پل کجور و گذر از سربالایی‌ها و پیچ‌های جنگل تا کنار دریاچه ادامه می‌یابد.

حضور گردشگران بدون نظارت طی سال‌های گذشته طبیعت این منطقه آسیب‌پذیر و اکوسیستم طبیعی آن را دگرگون کرده است. از جمله ورود آلاینده‌های محیطی، حیات انواع آبزیان، چون ماهی سفید، اردک ماهی، شاه کولی و حتی جلبک‌ها و پلانگتون‌ها را در معرض تهدید قرار می‌دهد.

این دریاچه جزء ۷۱ اثر ملی ایران و آثار طبیعی کشور به شمار می‌رود. با توجه به عکس‌های ماهواره‌ای که در طول ۱۰۰ سال اخیر از وضعیت ولشت گرفته شده است، تغییرات عمده‌ای در دریاچه دیده می‌شود و اگر مسئولان به این تغییرات توجه نکنند، نابودی این دریاچه حتمی است. خطر شکافتن و رانش دیواره کوهی در قسمت جلویی این دریاچه به لحاظ فعالیت دو کارگاه معدن شن و ماسه و برداشت از کوه‌های پایین دست در امتداد تاج، این دریاچه را تهدید می‌کند و می‌تواند شبه سونامی فاجعه‌باری را برای چالوس و نوشهر رقم بزند.