وقتی دفتر تاریخ را ورق می‌زنی می‌بینی که همواره انسان و حیوان در کنار هم بوده‌اند، تصاویر کشف شده از مصر از ۵۰۰۰ سال پیش نشان می‌دهد که قدمت استفاده از گاو برای استفاده در باربری و شخم زدن با خیش به قرن‌ها پیش بر می‌گردد. همچنین از اسب نیز برای این مقاصد استفاده می‌شد و به مرور و با افزایش جمعیت و تغییر روند زندگی در جوامع بشری، انسان‌ها خود را موجود برحق بر روی زمین احساس کردند، از این رو حیوانات را موجودات ثانویه نامیدند و حتی به خود اجازه دادند آنها را در مکانی اسیر کنند که امروز از آن مکان‌ها به عنوان باغ وحش یاد می‌شود.
اما با توسعه زندگی شهرنشینی دوباره انسان‌ها به حیوانات روی آوردند و از انواع مختلف آنها مانند سگ و گربه در خانه‌ها به عنوان حیوان خانگی نگهداری کردند و حتی پا را فراتر گذاشته و در برخی موارد می‌شنویم که از ببر و پلنگ و حتی شیر به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شود. در این روند گروهی از انسان‌ها شکل گرفت که حمایت از حیوانات را در عین آزادی آنها قبول داشتند، بر این اساس اگر با حیوانی مواجه می‌شدند که به کمک نیاز داشت آن را تیمار کرده و دوباره به طبیعت بر می‌گرداندند.
به مرور و با توسعه تصاحب جنگل‌ها و مراتع به عنوان زیستگاه حیوانات توسط انسان و شکار بی‌رویه، حیواناتی که به تیمار نیاز داشتند زیاد شد، از این رو احساس ایجاد مکانی برای این هدف شکل گرفت تا اینکه کلینیک بازپروری و قرنطینه پردیسان در سازمان حفاظت محیط زیست ایجاد شد و بعد از گذشت بیش از ۷ سال از فعالیت این مجموعه در قالب مرکز کلینیک و قرنطینه در میان مردم پایتخت و حتی برخی استان‌های اطراف شناخته شد. در واقع این مجموعه حدود ۲۰ سال است که ایجاد شده اما ۸ سال است در قالب مرکز بازپروری فعالیت می‌کند. البته انسان با ایجاد مراکزی برای نگهداری به گمان خود به حیوانات لطف کرده در حالی حیوان باید در زیستگاه خود آزاد باشد و از این آزادی لذت ببرد.
در واقع هر فردی که حیوانی را می‌یافت که نیاز به حمایت و تیمار داشت به این مرکز می‌آورد و متخصصان حاضر در آن به مراقبت از آن می‌پرداختند و بعد از گذراندن دوره نقاهت اگر توان بازگشت به طبیعت را داشت در زیستگاه رهاسازی می‌شد. اما اگر توانایی بازگشت نداشت در همان مرکز باقی می‌ماند. از مدتی قبل شنیده می‌شود که قرار است این مرکز تعطیل شود، اگرچه مسؤولان محیط زیست می‌گویند تعطیل نمی‌شود بلکه می‌خواهند آن را ارتقا دهند و به کلینیکی مجهز تبدیل کنند زیرا سازمان محیط زیست باغ‌وحش‌دار نیست و باید این مجموعه در مسیر درست خود قرار گیرد، اما حامیان حیات وحش نگرانند که این حیوانات چنین مرکزی را از دست بدهند.
برخی معتقدند که سیاست سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه کلینیک بازپروری پردیسان مشخص نیست و طبق آنچه می‌بینیم، تقریبا بیشتر حیوانات دارند به باغ وحش‌ها و دیگر مراکز واگذار می‌شوند.
حدود ۶۵۰ حیوان از گونه‌های مختلف از جمله گربه جنگلی، پلنگ، عقاب، دلیجه، سارگپه، گوزن‌های زرد و مار در این مرکز نگهداری می‌شدند که این کار توسط ۲۳ نفر نیروی خبره در این زمینه انجام می‌گرفت و اکنون که مسؤولان محیط زیست می‌گویند قرار است این حیوانات به باغ وحش‌ها و دیگر مراکز نگهداری واگذار شوند، این سؤال پیش می‌آید که تکلیف این ۲۳ نفر چه می‌شود؛ مسؤولان در پاسخ می‌گویند این تعداد بیکار نمی‌شوند و می‌توان از توانایی و تخصص آنها در این مکان یا مراکز دیگر استفاده کرد.
در بیشتر کشورهای دنیا این مراکز کاملا تخصصی هستند، مثلا برای گونه پلنگ و یا گوزن دو مرکز تخصصی جداگانه دارند اما در ایران همین یک مرکز و آن‌هم برای تمام حیوانات است که الان صحبت از تغییر کاربری آن است که باز هم مسؤولان محیط زیست می‌گویند قرار است استان‌ها در کنار زیستگاه‌های خود چنین مرکزی ایجاد کنند تا در صورت لزوم از گونه‌های بومی خود نگهداری کنند.
در واقع حرف مخالفان تعطیلی این مرکز بازپروری پردیسان این است که این مرکز بعد از چند سال شناخته شده و مردم به آن اعتماد کرده‌اند و در صورت تعطیلی، تکلیف حیواناتی که بعد از این به تیمار نیاز دارند چه می‌شود؟ مردم اگر حیوان نیازمند به تیمار پیدا کردند باید به کجا تحویل دهند، بنابراین بودن چنین مرکزی الزامی و نبودن آن خیانت به حیات وحش و به نوعی توسعه قاچاق است چون قطعا عده‌ای از این افراد توان نگهداری حیوانات را ندارند پس شاید مجبور شوند آنها را بفروشند و یا به عنوان حیوان خانگی نگه دارند.
همچنین باید توجه داشته باشیم که باغ‌وحش‌ها حیوانات بیمار را نمی‌پذیرند، هم اینکه باغ وحش‌ها استانداردهایی برای پذیرش دارند و اگر از ظرفیت خارج شود دیگر حیوانی را نمی‌پذیرند، البته بگذریم از اینکه وضعیت استاندارد باغ‌وحش‌های ما چندان هم قابل دفاع نیست.
دراین باره مدیرکل دفتر حفاظت و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: تحت هیچ شرایطی نه کلینیک و نه قرنطینه پردیسان تعطیل نمی‌شود، می‌دانیم که کلینیک برای درمان گونه‌ها و قرنطینه برای تیمار حیوانات است اما حرف ما این است که وقتی حیوانی دوره تیمارش تمام شد چه باید بشود، یا باید رهاسازی شود که ما دنبال این موضوع هستیم که اگر بتواند به زیستگاهش برگردد یا اگر در شرایطی بود که امکان برگشتش به طبیعت وجود ندارد باید در ساختار یکی از مراکز نگهداری قرار گیرد.
شهاب‌الدین منتظمی افزود: می‌دانیم که سازمان حفاظت محیط زیست باغ‌وحش‌دار نیست و ما الان اشتباه می‌کنیم، در حالی که بهترین متقاضی این حیوانات باغ وحش‌ها هستند و قطعا شرایط آنها می‌تواند بسیار بهتر از این مرکز باشد، البته قبول دارم که باغ وحش‌های ما جز یک تا دو مورد، چارچوب استانداردی ندارند اما به هر حال در وظیفه ذاتی سازمان محیط زیست نگهداری و ایجاد باغ وحش نیست.
وی درباره وضعیت گوزن‌های زرد این مرکز گفت: گوزن‌های زردی سال‌ها در این مرکز بوده و اکنون به زادآوری رسیده‌اند و در این شرایط اگر بلوغ ژنتیکی خود را از دست بدهند به چه درد می‌خورد؟ جمعیت گوزن زرد شکننده است و باید مدیریت شود. اشتباه محض است که در پارک پردیسان وسط تهران محیط زیست باغ وحش ایجاد کنند، آنها باید در زیستگاه خود رها شوند تا به ادامه حیات نسل خود کمک کنند، یا اینکه چندین سال است که در این مکان خرس، پرندگان مختلف، قوچ و میش و کل و بز نگهداری می‌شود. در حالی که وقتی دوره تیمار حیوانی تمام می‌شود باید تکلیف حیوان معلوم شود که هدف اصلی ما برگشت به طبیعت است.
منتظمی افزود: باز هم تاکید می‌کنم بخش‌های کلینیک و قرنطینه تعطیل نمی‌شود بلکه با خدمات بسیار گسترده‌تر به فعالیت خود ادامه می‌دهد، الان سیستم کلینیک این طور است که اگر حیات وحشی در استانی دچار مشکل شد و امکان انتقال آن گونه به تهران وجود ندارد، همکاران این مرکز به آن استان اعزام می‌شوند و بنا داریم دامنه این خدمات و فعالیت‌ها را بیشتر کنیم، در واقع کلینیک و قرنطینه باقی می‌ماند و حیوانات بیمار یا آسیب‌دیده در آنجا تیمار می‌شوند. بعد در صورت وجود متقاضی به مرکز دیگری منتقل می‌شود، البته اولویت ما این است که روش درمان و تیمار ما طوری باشد که حیوان بتواند به زیستگاه برگردد و اگر توان برگشت نداشت به مرکز متقاضی، منتقل می‌شود و دیگر در این مرکز نمی‌ماند.
وی در پاسخ به اینکه اگر هیچ مرکزی آن گونه را نپذیرد و نتواند به طبیعت برگردد تکلیف چیست؟ گفت: الان یک سری استان‌ها قرنطینه‌هایی را احداث کرده و در حال بهره‌برداری هستند که نمونه آن استان مرکزی است، بنابراین گونه زمانی که در این مرکز درمان و تیمار شود و نتواند به طبیعت برگردد به استان مورد نظر می‌گوییم بیاید گونه خود را ببرد و در مرکزی که در کنار زیستگاه طبیعی خود احداث کرده نگهداری کند.
مدیرکل دفتر حفاظت و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: کلینیک و قرنطینه پردیسان از وظیفه اصلی خود دور شده بود و میلیون‌ها تومان هزینه می‌شد. البته وظیفه ما است که برای حیات وحش خود هزینه کنیم اما در چارچوب و راستای وظایف اصلی خود، نه اینکه در نقش باغ‌وحش‌دار ظاهر شویم در حالی که باید یک کلینیک و قرنطینه بسیار خوب و استاندارد ایجاد می‌کردیم اما وظیفه ما شده نگهداری از چند حیوان که درست نیست.
وی تصریح کرد: با اعتبارات سربار و گزافی که برای شغل باغ‌وحش‌داری در این مرکز هزینه می‌شد، می‌توانیم کلینیک‌های خود را تجهیز کنیم، استان‌هایی که بعضا مرکزیت و جایگاه دارند می‌توانند با توسعه این بخش از برخی گونه‌ها نگهداری کنند، می‌توانند با جذب دامپزشک کلینیک‌های خود را تجهیز و تخصصی کنند، سازمان محیط زیست باید به چارچوب ذاتی خود برگردد نه اینکه باغ وحش داشته باشد.
منتظمی درباره سرنوشت کاری نیروهای این مرکز گفت: نیروهایی که بودند همچنان می توانند به فعالیت خود ادامه دهند، البته اشتباه این جاست که ما به خاطر حفظ اشتغال ۲۳ نفر در این مجموعه، خرس، گوزن و یا کل و بز نگه داریم و در واقع از وظیفه خود دور شده‌ایم. اما با این وجود قطعا با حفظ نفرات بر می‌گردیم تا وظیفه ذاتی خود را انجام دهیم.تمام تلاش ما این است که نیروهای کار بمانند اما به شرط اینکه نمک می‌خورند نمکدان نشکنند و علیه مجموعه خودشان جوسازی نکنند.
وی اظهار داشت: در چارچوب کلینیک و قرنطینه سعی می‌کنیم تا حد امکان، همه کارگران را حفظ کنیم اما در چارچوب باغ وحش زیرا در هیچ جای وظیفه تخصصی این حوزه نیامده که سازمان محیط زیست باید باغ وحش ایجاد کند.
وی درباره اینکه آیا اکنون تمام حیوانات این مرکز منتقل شده‌اند، گفت: انتقال و واگذاری حیوان به این راحتی نیست؛ جایگاه درست، تایید استان، بازدید از استان، گزارش سه ماهه و چکاپ بیماری‌ها همه باید انجام و کنترل شوند و در نهایت واگذاری‌ها در یک کمیته فنی مورد بررسی قرار گیرد. ما در واگذاری تمام جوانب را در نظر می‌گیریم، مثلا برای پذیرش چهار خرسی که در این مرکز نگهداری می‌شوند درخواست کردند اما می‌دانیم که سالهاست این چهار خرس کنار هم هستند بنابراین ترجیح می‌دهیم در محلی قرار گیرند که همه کنار هم باشند، بنابراین هر حیوانی را به راحتی واگذار نمی‌کنیم.
مدیرکل دفتر حفاظت و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: وظیفه ذاتی سازمان، حفاظت از گونه‌ها با اولویت در زیستگاه است اما نه اینکه بعد از درمان و تیمار گونه آسیب دیده‌ای آن را در قالب باغ وحش نگه دارد.
وی درباره اینکه باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری هم ظرفیت مشخصی دارند و بسیاری از آنها طبق استاندارد عمل نمی‌کنند، گفت: در رایزنی‌ها دیدیم که باغ وحش‌ها بسیار مشتاقند و اعلام آمادگی می‌کنند، البته واگذاری هم به این راحتی نیست، باید کارشناسی و تایید شود که فعالیت آن مجموعه طبق ضوابط است. بنابراین اگر تایید و اعلام شد که آن باغ وحش امکان نگهداری این گونه را دارد آن موقع در کمیته کارشناسی بررسی می‌شود که وضعیت آن باغ وحش چگونه است و می‌تواند از حیوان نگهداری کند و غذا را به موقع به حیوان برساند یا نه که آن وقت تصمیم‌گیری خواهد شد.
نظرات شما