سریال ناتمام دستکاری در محتوای کتاب‌ درسی و جایگاه مبهم نظارت بر عملکرد

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، سریال اشتباهات و تغییر در کتاب‌های درسی دانش آموزان موضوعی است که چند سالی می‌شود سر وصدا به پا کرده و امسال این روند شدت بیشتری پیدا کرده است؛ موضوعی که تا ٣‌-۴ سال پیش معمولا یک الی دو مورد در یک سال مطرح می‌شد امسال رکورد زده و تاکنون میزان این جرح و تعدیل در حدود چهار ماه از آغاز سال تحصیلی گذشته تقریبا به تعداد انگشتان یک دست رسیده است.

ماجرای حذفیات و تغییرات کتاب‌های درسی آن هم بیشتر در متون مربوط به ادبیات و مسائل تربیتی که گاه آوازه‌اش به رسانه‌های آن طرف آب‌ها هم کشیده شده است، ریشه در نظارتی دارد که گویی فقط در سخن معنا دارد و عملیاتی برای آن تعریف نشده است.

هرساله فرایند چاپ و نشر کتاب‌های درسی از سال قبل آغاز شده تا برای سال تحصیلی جدید به ثمر بشیند و گویی این آماده سازی در تدوین کتاب‌های درسی در سازمانی که صندلی‌های مسئولیت آن به شدت لرزان بوده و عمر فعالیت مسئولان آن گاه به چند ماه می‌رسد، با فرار و نشیب بسیار همراه بوده و حتی شاید اولویت برنامه‌های این سازمان به شمار نمی‌رفته است.

چند سکانس از تغییرات عجیب و غریب در کتاب درسی

امسال حذفیات یا به بیانی دیگر تغییرات کتاب‌های درسی با جنجال حذف عکس دختران از کتاب‌های درسی کلید خورد، همان اتفاقی و اشتباهی که سوژه برای مانور رسانه‌های آن طرف آبی شد تا بار دیگر هجمه‌های خود را به هر طریق به موضوع محدودیت دختران در ایران وارد کنند، آن هم برای مجموعه‌ای که به تحصیل دختران اهمیت می‌دهد و نرخ ترک تحصیل آن‌ها تک رقمی شده است.

ماجرا آنقدر گسترش پیدا کرد که در نهایت با وساطت آقای وزیر آموزش و پرورش و عذرخواهی او کمی از حرارت این ماجرا کاسته شد و تا حدی از تب و تاب افتاد.

حسن ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی هم در این مورد مدعی شد که به هیچ وجه خط فکری مجموعه اش حذف دختران نبوده است و این موضوع در کتاب سال آینده اصلاح خواهد شد.

اما این پایان ماجرا نبود و در همان اثنا ماجرای حذف عکس قرآن از یکی از تصاویر کتاب‌های درسی و شائبه نفوذ سند ٢٠٣٠ مطرح شد، موضوعی که بار دیگر ملکی را به واکنش داشت و از دلایل آن سخت گفت.

او اعلام کرد که این تصمیم به منظور صیانت از قداست قرآن و اینکه قرآن صرفاً زینتی نیست، اتخاذ شده است. این اقدام را تأیید نمی‌کنم. کارشناسان می‌توانستند تصمیم بهتری بگیرند.

 

دخل و تصرف در متون ادبی کتاب‌ها

بعد از آرام شدن جو مربوط به بی دقتی‌ها در کتاب‌های درسی بار دیگر این اتفاق جلوه نمایی داشت و این بار متن مربوط به نادر ابراهیمی دستمایه تغییر شد، متنی که در کتاب فارسی پایه هفتم داستانی به نام «قلب کوچکم را به چه کسی هدیه بدهم؟» با دخل و تصرف در محتوا همراه بود.

تغییری که فرزانه منصوری همسر نادر ابراهیمی را به واکنش واداشت و او خواستار پیگیری موضوع شد و باز هم این بار آقای وزیر وارد میدان شد و با انتشار متنی مبنی بر ابراز تاسف از این اتفاق در صفحه شخصی توییتر خود از اصلاح آن خبر داد.

اما این ماجرای دخل و تصرف‌ها باز هم به اینجا ختم نشد و اخیرا هم تغییر در متن هوشنگ مرادی کرمانی مطرح شد. در متن داستان «سفرنامه اصفهان» پایه هفتم از سری داستان‌های «قصه‌های مجید» در متن اصلی داستان اینگونه مطرح آمده است که «بی‌بی برایم بار و بندیل بست. من هم بیکار ننشستم، ناشتایی خورده و نخورده پریدم روی چرخ...»، اما در کتاب درسی، متن با این تغییر منتشر شده است که «بی‌بی وقت نماز صبح بیدارم کرد، برایم بار و بندیل بست. من هم نماز خواندم، ناشتایی خورده و نخورده، پریدم روی چرخ...»

علاوه بر آن در جای دیگری از متن اصلی داستان نوشته شده است که «ظهر شد. صدای اذان می‌آمد. کار اکبر آقا تمامی نداشت. حوصله‌ام سر رفته بود...»، اما در کتاب درسی به این متن «ظهر شد، صدای اذان می‌آمد. وضو گرفتم و نماز خواندم. کار اکبر آقا تمامی نداشت. حوصله‌ام سر رفته بود...»؛ تغییر یافته است.

دخل و تصرفی که نویسنده متن درباره آن گفته است که تغییر در شخصیت‌ها و داستان به ضرر مخاطبان است همچنین این تغییرات باعث می‌شود تا شخصیت‌های داستان باور پذیر نباشند.

بعد از این دستکاری‌های سریالی در کتاب درسی ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی که پیش از این هم در سمت مشاور این سازمان فعالیت داشته است در واکنش به تحریف متنی که اخیرا رسانه‌ای شده اظهار کرد که این اتفاق مربوط به سال قبل و زمان مدیریت قبلی سازمان پژوهش بوده و در زمان مدیریت بنده این اتفاق نیفتاده است و سال آینده هم قطعا این متن اصلاح خواهد شد، این بار بر رویکرد عذرخواهی توپ انداختن در زمین مسئولان قبلی افزوده شد.

 

جایگاه نظارت بر انتشار محتوای آموزشی کجاست؟

تعدد اشتباهات و تغییراتی که در محتوای کتاب‌های درسی رخ می‌دهد موجب شود تا حلقه مفقوده آب به نام نظارت را در ذهن‌ها تداعی کندکه گویی توجه چندانی به آن نمی‌شود.

مهدی بهلولی کارشناس حوزه آموزش و پرورش در این مورد معتقد است که این اشتباهات بعضاً عمدی هستند و سهوی در کار نبوده است یعنی مسئولان مربوط به تدوین کتاب نمی‌دانسته اند که متن اصلی چیست و چه تغییراتی بر آن اعمال می‌کنند.

او ادامه داد: این مشکلات ناشی از انحصار تهیه کتاب‌های درسی در آموزش و پرورش است که مدارس در مناطق مختلف سراسر کشور با توجه به تمرکزگرایی شدید که در آموزش و پرورش وجود دارند از یک کتاب استفاده می‌کند و علاوه بر آن پاسخگویی در برابر تغییرات کتاب‌های درسی وجود ندارد.

او با اشاره به تعدد تغییرات حذفیات در کتاب‌های درسی طی سال‌های اخیر تصریح کرد: تاکنون شفاف سازی نشده است که آیا با افرادی که چنین تغییراتی انجام دادند برخورد می‌شود یا خیر.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه معمولاً مواردی که در حوزه مسائل ایدئولوژیک هستند حساسیت‌برانگیز می‌شوند، گفت: علاوه بر این موضوع در مسائل علمی هم در کتاب‌های درسی شاهد اشتباهات بودیم و نیاز به تغییراتی وجود داشته است که با وجود مطرح شدن این موضوع از سوی معلمان، اما واکنشی به آن وجود نداشت همانطور که انتقاد به حذف این چنینی انتگرال مطرح شد، اما در عمل واکنشی وجود نداشت.

بهلولی تاکید کرد: اولین قدم در بهبود این شرایط پذیرش اشتباه است و بعد از آن باید به دنبال علت این اشتباه باشند ضمن اینکه تمرکززدایی هم راهکاری موثر برای کاهش جنسن اشتباهاتی است.

با وجود این شرایط و بنا بر گفته‌های رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اشتباهات در کتاب‌های درسی برای سال ١۴٠٠ رفع می‌شود، موضوعی که معضل همیشگی چند سال اخیر این سازمان شده است و وضعیت آن هر سال بدتر از گذشته شده است.

انتهای پیام/