گزارش قم فردا از عوامل کاهش جمعیت؛
آژیر خطر ابر بحران پیری و کاهش جمعیت در کشور/تشویق جامعه به افزایش باروری و فرزندآوری
در اردیبهشت سال 1393 سیاست‌های کلی جمعیت توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد اما این موضوع جدی گرفته نشد و امروز زنگ خطر بحران پیری و کاهش جمعیت در کشور به صدا درآمده است که دولت با برنامه ریزی و ارائه تسهیلات و مشوق های مناسب، فرزندآوری را در جامعه ترویج دهد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، جمعیت پویا و جوان سرمایه هر جامعه‌ای است و رشد و توسعه در همه جوامع متأثر از توان جمعیت پویا و جوان خواهد بود، توجه به نرخ باروری، فرزندآوری و تشکیل خانواده در جوامع برای حفظ جمعیت جوان بسیار مهم است و توجه به این موارد از پیری و کاهش جمعیت پیشگیری می‌کند، عوامل بسیاری از جمله عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تهدید کننده جمعیت است و رفع نشدن موانع می‌تواند جامعه را به سمت پیری سوق دهد، در ارتباط با جمعیت، نرخ باروری و پیشگیری از کاهش و پیری جمعیت باید برنامه‌ریزی‌های دقیق و کاملی توسط افراد حاذق انجام شود.
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت ایران ۷۹.۹ میلیون نفر بوده که نسبت به سال ۱۳۳۵ بیش از چهار برابر شده و بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ نرخ رشد متوسط جمعیت به حدود ۴ درصد رسیده است اما به دلیل کاسته شدن از نرخ‌های باروری، بین ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به ۱٫۲ درصد کاهش یافته است و این آمار نگرانی از کاهش و پیری جمعیت را قوت می‌بخشد و باید دنبال رفع این بحران باشیم.
همچنین به گفته دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت در سال ۱۳۹۹ به نرخ رشد جمعیت ۰.۶ درصد سقوط کردیم و این کم‌ترین مقدار نرخ رشدی است که در تاریخ کشور ثبت شده و زنگ خطری است که به صدا درآمده و عوامل زیادی همچون عوامل اقتصادی، فرهنگی و همینطور پدیده کرونا باعث ایجاد آن شده است.
فرزند کمتر، زندگی بهتر؛ شعاری که به فرهنگی غلط تبدیل شد
مجید محمدی، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی در گفتگو با خبرنگاران اظهار داشت: کاهش موالید و مشکلات جمعیتی ما با شیب تندی از اواخر دهه ۶۰ شروع شده است و این یک مشکل بنیادی و عمیق است چرا که سیاست‌گذاری‌ها بر این مبنای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر بود، اما این شعار کم کم به یک فرهنگ تبدیل شد و در حال حاضر شاهد پیری جمعیت و نتایج منفی آن هستیم.
وی ادامه داد: سیاست‌های جمعیتی ممکن است تنها بر میزان باروری و کاهش آن به زیر سطح جانشینی تاکید کند و باروری زیر حد جانشینی یعنی سطحی از باروری که در درازمدت، برای بقای نسلی جامعه ناکافی باشد یا با ادامه یافتن این سطح از باروری، آن جمعیت در درازمدت در معرض انقراض و تهدید نسل قرار گیرد، در واقع روند کاهش جمعیت از طریق پیشی گرفتن تعداد مرگ از تعداد تولد، اتفاق می‌افتد.
سیاست‌گذاری‌های علمی برای افزایش تمایل جامعه به فرزندآوری
حال در این بین این سوال پیش می آید که چه سیاست‌های علمی در افزایش تمایل جامعه به فرزندآوری نیاز است؟ پژوهش در زمینه علل تمایل نداشتن به فرزندآوری، انجام مداخلات لازم متناسب با نتایج پژوهش‌ها، ایجاد مکانیزم‌های تشویقی فرزندآوری، تصویب قوانین حمایتی فرزندآوری، لغو قوانین بازدارنده فرزندآوری، رفع موانع ازدواج مانند شغل و مسکن و اطلاع‌رسانی در زمینه پیامدهای کاهش رشد جمعیت به عموم مردم می‌تواند به افزایش تمایل جامعه به فرزندآوری کمک کند و در پیشگیری از پیری جمعیت مؤثر باشد.
عوامل کاهش باروری در کشور
از همین رو فرزانه السادات فرود، کارشناس بهداشت در گفتگو با خبرنگاران با بیان اینکه یکی از علل مهم کاهش باروری در کشور تغییر سبک زندگی زوج‌ها و جوانان است، گفت: از عوامل دیگر می‌توان به کاهش آمار ازدواج و افزایش متوسط سن ازدواج در زنان و مردان، افزایش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول و افزایش فاصله بین بارداری‌ها اشاره کرد، بر اساس اطلاعات موجود فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول حدود ۳.۵ سال و میانگین فاصله زمانی بین فرزند اول و دوم و نیز دوم و سوم حدود ۵.۵ سال برآورد شده است.
وی تصریح کرد: با توجه به روند صعودی متوسط سن ازدواج در کشور در سال‌های اخیر تأخیر طولانی در تولد فرزند اول و فرزندان بعدی سبب خواهد شد که فرصت‌های مناسب برای بارداری از دست برود که این امر به نوبه خود محدود شدن فرزندآوری را به دنبال دارد و اگر زوج‌ها دارای مشکلات ناباروری باشند، ایجاد فاصله طولانی بین ازدواج و تولد اولین فرزند موجب خواهد شد که کاهش باروری برای مدت طولانی‌تری از نظر پوشیده بماند.
فرزندآوری نباید معطل اقتصاد بماند/ صیانت از جمعیت با همایش محقق نمی‌شود
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی در نشست اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با تاکید بر اینکه دستگاه‌ها باید به صورت جدی به مسئله جمعیت ورود کنند، اظهار کرد: سال 1355 نزدیک به پنج درصد جمعیت ما پیر بود که این آمار اکنون به 20 درصد نزدیک شده و قرار است در آینده نزدیک به 30 درصد برسد و این جمعیت پیر برای کشور مشکل‌ساز می‌شود.
این استاد حوزه و دانشگاه از طلاق به‌عنوان یک چالش جدی کشور یاد کرد و گفت: طلاق در برخی از نقاط به 25 و 30 درصد می‌رسد و این آمار در ثروتمندان کمتر از فقرا نیست و ما نمی‌توانیم این مشکل را فقط به مسائل اقتصادی گره بزنیم.
وی خاطرنشان کرد: زمانی که رابطه میان دختر و پسر را عادی‌انگاری کرده و نسبت به این موضوع بی‌توجه شدیم دیگر افراد به ازدواج رغبت نخواهند داشت و به دنبال آن چالش‌های فرزندآوری و جمعیت مطرح خواهد شد.
حجت الاسلام رفیعی عنوان کرد: اینکه گفته می‌شود مشکلات اقتصادی مانع فرزندآوری است حرف درستی نیست هر چند مشکلات اقتصادی بی‌تاثیر نیست اما نباید برای فرزندآوری معطل اقتصاد ماند.
وی از اشتغال بانوان به‌عنوان یکی از بهانه‌های مانع فرزندآوری یاد کرد و گفت: اشتغال با فرزندآوری در تضاد نیست هر چند کارفرمایان نیز باید شرایط بانوان را در این زمینه درنظر بگیرند؛ در برخی از شهرها آمار فرزندآوری در حال نزدیک شدن به صفر است و این موضوع می‌تواند کشور را با مشکل روبرو کند.
رفیعی خاطرنشان کرد: مشوق درنظر گرفتن برای فرزندآوری موضوع بسیار مهمی است و ما می‌توانیم همانند برخی از کشورها به مادران باردار خانه‌دار به مدت یک یا دو سال حقوق دهیم تا موجب افزایش انگیزه آن‌ها شویم.
عضو هیأت علمی جامعه‌المصطفی با تاکید بر اینکه در حوزه فرهنگ‌سازی موضوع فرزندآوری باید ترویج شود، گفت: برخی از سریال‌ها و فیلم‌ها ساخته شده که متاسفانه نتوانستیم در آن‌ها نکات مثبتی از فرزندآوری را ارائه دهیم.
وی گسترش کارهای تبلیغاتی در حوزه فرزندآوری را مورد تاکید قرار داد و افزود: یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های قدرت جمعیت است و اگر ما در این حوزه کار نکنیم با مشکلات جدی روبرو خواهیم بود.
رفیعی خاطرنشان کرد: صیانت از جمعیت با همایش محقق نمی‌شود بلکه باید به میدان عمل وارد شده و کارهای اجرایی را دنبال کنیم که در این زمینه وزارت بهداشت و کادر سلامت کشور نقش مهمی را بر عهده دارند.
تأثیر پاندمی کرونا بر جمعیت
البته در این دوسال گذشته هم باید به کرونا هم اشاره کرد که این بیماری هم یکی از عوامل در کاهش باروری این دوسال می باشد و زوج هایی که قصد فرزندآوری داشتند به دلیل ترس ای کرونا از این موضوع موقتا صرف نظر کردند.
از همین رو فرزانه السادات فرود، کارشناس بهداشت گفت: یکی از چالش‌های اصلی کشور در زمینه باروری این است که میزان باروری در سطحی پایین‌تر از نرخ جانشینی قرار دارد که این امر در دراز مدت می‌تواند به نرخ رشد منفی در جمعیت، کاهش سهم جمعیت جوان از کل جمعیت و سالخوردگی جمعیت منتهی شود، در حال حاضر افزایش جمعیت، نیاز جامعه و توسعه کشور است و باید در این مسیر ضمن شناسایی موانع ازدواج و فرزندآوری و رفع یا تسهیل این موانع ساختاری و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، جوانان را به ازدواج و افزایش فرزندآوری تشویق کنیم.
وی ادامه داد: مهم‌ترین مشکل در زمینه جمعیت چه در سطح بررسی کلان و چه در سطح مطالعات دانشگاهی بحث حرکت جمعیت به سمت پیری و شاخص فرزندآوری پایین در کشور و استان است و اکنون نیز پاندمی کرونا به شدت نرخ باروری و فرزندآوری را تهدید می‌کند و به افزایش مشکلات جمعیتی دامن زده است، چرا که هنوز مشخص نیست این بیماری چه زمانی از بین می‌رود و یا درمانی برای آن پیدا شود.
حسین حیدری
انتهای پیام/160
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت ایران ۷۹.۹ میلیون نفر بوده که نسبت به سال ۱۳۳۵ بیش از چهار برابر شده و بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ نرخ رشد متوسط جمعیت به حدود ۴ درصد رسیده است اما به دلیل کاسته شدن از نرخ‌های باروری، بین ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به ۱٫۲ درصد کاهش یافته است و این آمار نگرانی از کاهش و پیری جمعیت را قوت می‌بخشد و باید دنبال رفع این بحران باشیم.
همچنین به گفته دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت در سال ۱۳۹۹ به نرخ رشد جمعیت ۰.۶ درصد سقوط کردیم و این کم‌ترین مقدار نرخ رشدی است که در تاریخ کشور ثبت شده و زنگ خطری است که به صدا درآمده و عوامل زیادی همچون عوامل اقتصادی، فرهنگی و همینطور پدیده کرونا باعث ایجاد آن شده است.
فرزند کمتر، زندگی بهتر؛ شعاری که به فرهنگی غلط تبدیل شد
مجید محمدی، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی در گفتگو با خبرنگاران اظهار داشت: کاهش موالید و مشکلات جمعیتی ما با شیب تندی از اواخر دهه ۶۰ شروع شده است و این یک مشکل بنیادی و عمیق است چرا که سیاست‌گذاری‌ها بر این مبنای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر بود، اما این شعار کم کم به یک فرهنگ تبدیل شد و در حال حاضر شاهد پیری جمعیت و نتایج منفی آن هستیم.
وی ادامه داد: سیاست‌های جمعیتی ممکن است تنها بر میزان باروری و کاهش آن به زیر سطح جانشینی تاکید کند و باروری زیر حد جانشینی یعنی سطحی از باروری که در درازمدت، برای بقای نسلی جامعه ناکافی باشد یا با ادامه یافتن این سطح از باروری، آن جمعیت در درازمدت در معرض انقراض و تهدید نسل قرار گیرد، در واقع روند کاهش جمعیت از طریق پیشی گرفتن تعداد مرگ از تعداد تولد، اتفاق می‌افتد.
سیاست‌گذاری‌های علمی برای افزایش تمایل جامعه به فرزندآوری
حال در این بین این سوال پیش می آید که چه سیاست‌های علمی در افزایش تمایل جامعه به فرزندآوری نیاز است؟ پژوهش در زمینه علل تمایل نداشتن به فرزندآوری، انجام مداخلات لازم متناسب با نتایج پژوهش‌ها، ایجاد مکانیزم‌های تشویقی فرزندآوری، تصویب قوانین حمایتی فرزندآوری، لغو قوانین بازدارنده فرزندآوری، رفع موانع ازدواج مانند شغل و مسکن و اطلاع‌رسانی در زمینه پیامدهای کاهش رشد جمعیت به عموم مردم می‌تواند به افزایش تمایل جامعه به فرزندآوری کمک کند و در پیشگیری از پیری جمعیت مؤثر باشد.
عوامل کاهش باروری در کشور
از همین رو فرزانه السادات فرود، کارشناس بهداشت در گفتگو با خبرنگاران با بیان اینکه یکی از علل مهم کاهش باروری در کشور تغییر سبک زندگی زوج‌ها و جوانان است، گفت: از عوامل دیگر می‌توان به کاهش آمار ازدواج و افزایش متوسط سن ازدواج در زنان و مردان، افزایش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول و افزایش فاصله بین بارداری‌ها اشاره کرد، بر اساس اطلاعات موجود فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول حدود ۳.۵ سال و میانگین فاصله زمانی بین فرزند اول و دوم و نیز دوم و سوم حدود ۵.۵ سال برآورد شده است.
وی تصریح کرد: با توجه به روند صعودی متوسط سن ازدواج در کشور در سال‌های اخیر تأخیر طولانی در تولد فرزند اول و فرزندان بعدی سبب خواهد شد که فرصت‌های مناسب برای بارداری از دست برود که این امر به نوبه خود محدود شدن فرزندآوری را به دنبال دارد و اگر زوج‌ها دارای مشکلات ناباروری باشند، ایجاد فاصله طولانی بین ازدواج و تولد اولین فرزند موجب خواهد شد که کاهش باروری برای مدت طولانی‌تری از نظر پوشیده بماند.
فرزندآوری نباید معطل اقتصاد بماند/ صیانت از جمعیت با همایش محقق نمی‌شود
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی در نشست اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با تاکید بر اینکه دستگاه‌ها باید به صورت جدی به مسئله جمعیت ورود کنند، اظهار کرد: سال 1355 نزدیک به پنج درصد جمعیت ما پیر بود که این آمار اکنون به 20 درصد نزدیک شده و قرار است در آینده نزدیک به 30 درصد برسد و این جمعیت پیر برای کشور مشکل‌ساز می‌شود.
این استاد حوزه و دانشگاه از طلاق به‌عنوان یک چالش جدی کشور یاد کرد و گفت: طلاق در برخی از نقاط به 25 و 30 درصد می‌رسد و این آمار در ثروتمندان کمتر از فقرا نیست و ما نمی‌توانیم این مشکل را فقط به مسائل اقتصادی گره بزنیم.
وی خاطرنشان کرد: زمانی که رابطه میان دختر و پسر را عادی‌انگاری کرده و نسبت به این موضوع بی‌توجه شدیم دیگر افراد به ازدواج رغبت نخواهند داشت و به دنبال آن چالش‌های فرزندآوری و جمعیت مطرح خواهد شد.
حجت الاسلام رفیعی عنوان کرد: اینکه گفته می‌شود مشکلات اقتصادی مانع فرزندآوری است حرف درستی نیست هر چند مشکلات اقتصادی بی‌تاثیر نیست اما نباید برای فرزندآوری معطل اقتصاد ماند.
وی از اشتغال بانوان به‌عنوان یکی از بهانه‌های مانع فرزندآوری یاد کرد و گفت: اشتغال با فرزندآوری در تضاد نیست هر چند کارفرمایان نیز باید شرایط بانوان را در این زمینه درنظر بگیرند؛ در برخی از شهرها آمار فرزندآوری در حال نزدیک شدن به صفر است و این موضوع می‌تواند کشور را با مشکل روبرو کند.
رفیعی خاطرنشان کرد: مشوق درنظر گرفتن برای فرزندآوری موضوع بسیار مهمی است و ما می‌توانیم همانند برخی از کشورها به مادران باردار خانه‌دار به مدت یک یا دو سال حقوق دهیم تا موجب افزایش انگیزه آن‌ها شویم.
عضو هیأت علمی جامعه‌المصطفی با تاکید بر اینکه در حوزه فرهنگ‌سازی موضوع فرزندآوری باید ترویج شود، گفت: برخی از سریال‌ها و فیلم‌ها ساخته شده که متاسفانه نتوانستیم در آن‌ها نکات مثبتی از فرزندآوری را ارائه دهیم.
وی گسترش کارهای تبلیغاتی در حوزه فرزندآوری را مورد تاکید قرار داد و افزود: یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های قدرت جمعیت است و اگر ما در این حوزه کار نکنیم با مشکلات جدی روبرو خواهیم بود.
رفیعی خاطرنشان کرد: صیانت از جمعیت با همایش محقق نمی‌شود بلکه باید به میدان عمل وارد شده و کارهای اجرایی را دنبال کنیم که در این زمینه وزارت بهداشت و کادر سلامت کشور نقش مهمی را بر عهده دارند.
تأثیر پاندمی کرونا بر جمعیت
البته در این دوسال گذشته هم باید به کرونا هم اشاره کرد که این بیماری هم یکی از عوامل در کاهش باروری این دوسال می باشد و زوج هایی که قصد فرزندآوری داشتند به دلیل ترس ای کرونا از این موضوع موقتا صرف نظر کردند.
از همین رو فرزانه السادات فرود، کارشناس بهداشت گفت: یکی از چالش‌های اصلی کشور در زمینه باروری این است که میزان باروری در سطحی پایین‌تر از نرخ جانشینی قرار دارد که این امر در دراز مدت می‌تواند به نرخ رشد منفی در جمعیت، کاهش سهم جمعیت جوان از کل جمعیت و سالخوردگی جمعیت منتهی شود، در حال حاضر افزایش جمعیت، نیاز جامعه و توسعه کشور است و باید در این مسیر ضمن شناسایی موانع ازدواج و فرزندآوری و رفع یا تسهیل این موانع ساختاری و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، جوانان را به ازدواج و افزایش فرزندآوری تشویق کنیم.
وی ادامه داد: مهم‌ترین مشکل در زمینه جمعیت چه در سطح بررسی کلان و چه در سطح مطالعات دانشگاهی بحث حرکت جمعیت به سمت پیری و شاخص فرزندآوری پایین در کشور و استان است و اکنون نیز پاندمی کرونا به شدت نرخ باروری و فرزندآوری را تهدید می‌کند و به افزایش مشکلات جمعیتی دامن زده است، چرا که هنوز مشخص نیست این بیماری چه زمانی از بین می‌رود و یا درمانی برای آن پیدا شود.
حسین حیدری
انتهای پیام/160
نظرات شما