گروسی و استانداردهای دوگانه علیه ایران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا»در میانه تشدید فضاسازی رسانه‌ای غرب علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بار دیگر توجه‌ها را به نقش مبهم و دوپهلوی این نهاد بین‌المللی جلب کرده است؛ نهادی که به‌جای ایفای نقش فنی، هر روز بیشتر در زمین بازی سیاسی قدرت‌های غربی ظاهر می‌شود. 

گروسی در گفتگویی با شبکه تلویزیونی «لا ناسیون ماس» آرژانتین به صراحت اعلام کرد: «در حال حاضر، ایران هیچ سلاح هسته‌ای ندارد.» اما در ادامه، با ادبیاتی مبهم افزود که ایران «بسیاری از قطعات و قابلیت‌های لازم برای ساخت آن را در اختیار دارد.» این جمله، گرچه از نظر فنی بی‌پایه از منظر اسناد رسمی و فنی آژانس است، اما دقیقاً همان جمله‌ای است که می‌تواند خوراک خبری برای جریان‌سازی رسانه‌های غربی و القای تهدید بودن ایران باشد. 

​موضع دوگانه گروسی، تنها یکی از نمونه‌های رفتار متناقض آژانس در قبال ایران طی سال‌های اخیر است. این نهاد که مأموریت دارد فعالیت‌های هسته‌ای کشورها را با استانداردهای بین‌المللی منطبق بداند و تنها بر پایه شواهد فنی قضاوت کند، بارها بدون ارائه سند معتبر، به ایجاد تردید در جامعه جهانی دامن زده است. 

این در حالی است که طبق تمامی گزارش‌های رسمی آژانس در سال‌های گذشته، هیچ مدرکی مبنی بر انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سوی اهداف نظامی وجود نداشته است. حتی ۱۸ نهاد اطلاعاتی ایالات متحده در گزارش مشترکی که به کنگره آمریکا ارائه دادند، اذعان کردند که ایران نه سلاح هسته‌ای دارد، و نه در مسیر ساخت آن قرار دارد. 

همکاری بی‌سابقه، اما بی‌نتیجه

با نگاهی به کارنامه همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آن‌چه بیش از همه جلب توجه می‌کند، حجم کم‌نظیر دسترسی‌های اعطا شده و گستردگی بازرسی‌هایی است که حتی در میان کشورهای مدعی شفافیت هسته‌ای نیز سابقه ندارد؛ جمهوری اسلامی ایران در چارچوب توافق برجام، نظارتی را پذیرفت که نه‌تنها مطابق با استانداردهای بین‌المللی، بلکه فراتر از رویه‌های رایج در پروتکل الحاقی بود. بازرسان آژانس، طی سال‌های اجرای توافق، تقریباً به همه تأسیسات اعلام‌شده و حتی بخش‌هایی از برنامه‌های تحقیق و توسعه نیز دسترسی داشتند. 

ایران عملاً با تبدیل شدن به شفاف‌ترین کشور دارای فناوری هسته‌ای، الگویی منحصربه‌فرد در نظام بین‌المللی ایجاد کرد. این سطح از همکاری آن‌چنان فراگیر بود که مدیرکل وقت آژانس نیز به تمجید از آن پرداخت و خواستار الگوگیری دیگر کشورها از این میزان از تعهد شد. با این حال، همین سطح بی‌سابقه از همکاری، نه‌تنها از فشارهای سیاسی کم نکرد، بلکه بهانه‌جویی‌ها را نیز افزایش داد؛ به‌گونه‌ای که برخی کشورهای غربی، به‌جای اعتماد به سازوکارهای راستی‌آزمایی، خواهان امتیازات بیشتر شدند. 

در عمل، ایران نه‌تنها از تمامی ظرفیت‌های تعهدی خود استفاده کرد، بلکه به‌واسطه حسن نیت در اجرای دقیق و مرحله به مرحله تعهداتش، فضا را برای همکاری‌های چندجانبه فراهم ساخت؛ اما این همکاری نه‌تنها پاسخی نگرفت، بلکه بهانه‌ای برای فشار بیشتر شد. با خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق در سال ۲۰۱۸، سازوکارهای اعتمادسازی به‌کلی تضعیف شد. آن‌چه باقی ماند، تجربه‌ای تلخ از عهدشکنی و رفتار گزینشی آژانس و سکوت آن در برابر نقض توافق از سوی آمریکا بود. 

آژانس در نقش بازیگر سیاسی

با توجه به رفتارها و مواضع متناقض مدیرکل آژانس، پرسشی که امروز بیش از گذشته مطرح می‌شود این است که آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان یک نهاد فنی است یا به ابزاری در خدمت سیاست‌های غرب بدل شده است؟ 

گزارش‌های اخیر رسانه‌های غربی، از جمله رویترز و وال‌استریت ژورنال، نشان می‌دهد که برخی کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی تلاش دارند از طریق فشار بر آژانس، پرونده ایران را بار دیگر به شورای امنیت ببرند؛ این روند که پیش‌تر نیز تجربه شده، نتیجه‌ای جز افزایش بی‌اعتمادی و تهدید روند دیپلماسی نخواهد داشت. 

ایران و قدرت بازدارندگی

در سوی دیگر، مقامات ایران ضمن تأکید بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای، همواره بر حق خود برای برخورداری از فناوری هسته‌ای مطابق با مفاد معاهده NPT تأکید کرده‌اند. ایران نه تنها عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است، بلکه بیشترین همکاری را در بین کشورهای در حال توسعه با آژانس داشته است. 

با این حال، در صورت تداوم فشارهای سیاسی، بسیاری از مسئولان عالی‌رتبه کشور هشدار داده‌اند که ممکن است بازنگری در سطح همکاری با آژانس، از جمله کاهش بازرسی‌ها یا حتی خروج از NPT، در دستور کار قرار گیرد؛ مقامات نظامی نیز با صراحت اعلام کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران آماده مقابله با هرگونه تهدید و تجاوز احتمالی خواهد بود. 

در پایان، آنچه امروز شاهد آن هستیم، عبور آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مرزهای فنی و ورود به زمین سیاست است؛ زمانی که یک نهاد علمی و حقوقی، به ابزار اعمال فشار سیاسی تبدیل شود، نه تنها اصل عدالت خدشه‌دار می‌شود، بلکه فرصت‌های دیپلماتیک نیز از میان می‌رود. 

اگر قرار است اعتماد جهانی به سازوکارهای بین‌المللی بازسازی شود، آژانس باید از بازیگری سیاسی فاصله بگیرد و به مأموریت فنی و بی‌طرفانه خود بازگردد؛ مسیری که در آن، معیار قضاوت نه سیاست، بلکه حقیقت باشد. 

انتهای خبر /