مدرک گرایی؛ زخمی کهنه بر بدنه آموزش عالی کشور/ معضلی که بیکاری فارغ التحصیلان را به دنبال دارد

مدرک گرایی معضل این روز‌های آموزش عالی که از بی توجهی به افراد خلاق، فعال و کارآفرین و توجه به مدرک و استخدام دولتی ایجاد می‌شود و زخم کهنه بر بدنه آموزش عالی کشور به شمار می آید.

اغلب دانشجویان به دنبال مدرک هستند و حاضرند ۴ سال پشت صندلی‌های دانشگاه بنشینند تا بتوانند فقط آن مدرک را کسب کنند. در حال حاضر انگیزه و اشتیاق جوانان برای ورود به دانشگاه و دریافت مدرک افزایش یافته است و نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی و خصوصی برای جذب نیرو «مدرک» را در اولویت استخدام خود قرار داده اند.

مدرک محوری در مقابل مهارت محوری قرار دارد که یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار بر افزایش بیکاری است؛ بنابراین عبور از این معضل نیازمند فرهنگ سازی مناسب در بستر اجتماع و بر اساس قوانین و مقررات است.

سوق پیدا کردن به سمت مدرک گرایی، دردی است که چند سالی می‌شود گریبانگیر جامعه دانشگاهی شده و رهایی از آن به همین سادگی‌ها ممکن نیست. کارشناسان معتقد هستند که اگر این معضل ادامه یابد احتمال زیادی دارد که نظام تقاضای استخدام آن کشور هم افزایش یابد.

با وجود اینکه نظام‌های مختلف جامعه مانند: وزارت علوم، شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان سنجش، وزارت بهداشت، قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی فعالیت‌های زیادی را در راستای کاهش تب مدرک گرایی در جامعه انجام داده اند، اما دانشگاهیان همچنان با این معضل رو به رو هستند.

صد در صد افزایش سطح سواد و علم در هر جامعه‌ای باعث پیشرفت همه جانبه آن خواهد شد؛ بنابراین این امر باعث شده تا برخی کشور‌ها روز به روز پیشرفت کنند. اما در کشور ما، ایران پدیده مدرک گرایی جایگزین افزایش سواد در جامعه شده و به همین صورت دیگر برای دانشجویان فرقی نمی‌کند که در کدام دانشگاه تحصیل کنند، بلکه تنها اولویت آن‌ها دریافت مدرک دانشگاهی خواهد بود تا متناسب با آن بتوانند پرستیژ اجتماعی خود را حفظ و در حد مدرک اخذ شده حقوق دریافت کنند.

اگر معضل مدرک گرایی در کشور رفع شود به تبع آن مشکلات بیشتر خانواده‌ها و فرزندانشان هم حل خواهد شد؛ چرا که افزایش پدیده مدرک گرایی در جامعه کاهش اشتغال را هم به همراه دارد؛ بنابراین در این زمینه باید نهاد‌های ناظر و مدیران مملکت نفوذ کنند تا بتوانند با راهکار‌های جانانه و اساسی مدرک گرایی را به صورت کامل برچینند.

دانشجویان تنها به فکر مدرک گرایی هستند 

علی عابدینی کارشناس آموزشی   با اشاره به مدرک گرایی جوانان نسل آینده، اظهار کرد: دانشجو‌ها به جایی رسیده اند که تنها به فکر رفتن به دانشگاه، گرفتن نمره در نتیجه کسب مدرک برای رسیدن به اشتغال هستند و باید جلوی این پدیده را گرفت.

او افزود: مدرک گرایی در جامعه ما روال غلطی است، فضایی که برای تحصیل در دانشگاه‌ها ساختیم مناسب نیست. درصد کمی از دانشجویان به دنبال تحصیل هستند بیشتر آن‌ها به دنبال مدرک هستند.

عابدینی با بیان اینکه باید جامعه این موضوع را درک کند، که تنها راه موفقیت شرکت در کنکور نیست، گفت: بر اساس آمار بیش از ۷۴۰ هزار نفر از این دانشجویان در دوره کاردانی، ۲ میلیون نفر در دوره کارشناسی، ۱۹۳ هزار نفر در دوره کارشناسی ارشد، ۱۱۵ هزار نفر در دوره دکتری تخصصی و ۲۹ هزار نفر در دوره دکتری عمومی در دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی مشغول به تحصیل هستند که اگر نظام آموزشی کشور بر اساس وضع موجود ادامه مسیر دهد، این دانش آموختگان نه تنها در مسیر اشتغال آفرینی در حرکت نخواهند بود بلکه به واسطه نداشتن مهارت کافی به آمار بیکاران جامعه می‌افزایند.

ارائه مدارک غیر قانونی از برخی افراد 

سعدالله نصیری قیداری، رئیس دانشگاه شهیدبهشتی  درباره پدیده مدرک گرایی اظهار کرد: دریافت مدرک دانشگاهی و ادامه تحصیل برای ارزیابی استخدام افراد و اشتغال آنان امری لازم است.

او افزود: اشکال وقتی پیش می‌آید که مدرک دانشگاهی بی محتوا باشد و فرد عمر و پول خود را به پای آن گذاشته اما هیچ مطلب مهمی یاد نگرفته است.

نصیری قیداری تصریح کرد: بسیاری از دانشجویان در دوران تحصیل مهارت و دانش کافی را برای اشتغال به دست نیاورده اند؛ به همین دلیل بسیاری از آن‌ها به دلیل نداشتن تخصص، بیکاری‌های طولانی مدت را تجربه می‌کنند.

او با بیان اینکه برای مدتی تنور مدرک گرایی گرم شده بود، یادآوری کرد: برخی از افراد با دریافت عنوان مدرک ارشد یا دکتری برای رقابت سیاسی آن را لازم می‌دانستند؛ همین امر باعث شد  تا برخی از مکان‌ها به صورت غیر قانونی به افراد، مدرک دانشگاهی ارائه می‌دادند. البته  این افراد شناسایی شدند و با آنان از طریق تدوین لایحه‌ای با عنوان «قانون مقابله با تقلب» که در سال ۹۶ در مجلس تصویب شد، توانستیم در سال ۹۸ با ابلاغ آئین اجرایی از سوی دولت برای رسیدگی به این موضوع پیگیری قانونی داشته باشیم.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: کمیته اخلاق و پژوهشی دانشگاه در خصوص خطای اعضای هیئت علمی یا دانشجویان با آنان به شدت مقابله خواهد کرد اما عمده تقلب‌های مدرک گرایی که از طریق مقاله فروشی یا پایان نامه فروشی در خیابان‌ها انجام می‌شود، بسیار در فضای علمی کار زشتی است و اعتبار مدرک تحصیلی را کاهش خواهد داد.

او با بیان اینکه فضای علمی باید یک فضای معنوی، درست، سالم آموزشی و پژوهشی باشد، تاکید کرد: هر نوع سودجویی در فضای آموزشی خلاف است و دانشگاه‌ها در صورت مشاهده تخلف با فرد خاطی، برخورد خواهند کرد.

نصیری قیداری اضافه کرد: ضرورت مهارت افزایی و توانمندی فنی افراد امری ضروری است. به نظر می‌رسد برای ایجاد تحول در مهارت باید بینش لازم وجود داشته باشد و دانش لازم کسب شود.

یکی دیگر از معضلات مدرک گرایی این است که مهارت به اندازه کافی به دانشجو آموزش داده نمی‌شود و از همین رو آن‌ها بعد از اخذ مدرک نمی‌توانند جذب کار شوند و به همین صورت جامعه با افزایش آمار مدرک و دانشجویانی مواجه خواهد شد که درک درستی از رشته خود ندارند و به علت اینکه مهارت کافی کسب نکرده اند به احتمال قوی نمی‌توانند نظر صاحب شغل خود را جلب کنند یا در حیطه کاری موفق عمل کنند.

اگر می خواهیم نیروی انسانی قوی و کار محور تربیت کنیم، بایستی حتما به نحوه مهارت و توانایی آن ها توجه کنیم، در غیر اینصورت باید روز به روز با هدر رفت سرمایه های انسانی و بروز مشکلات گوناگون در جامعه مواجه شویم. 

از همین رو انتظار می‌رود تا مسئولان دانشگاهی و مدیران مملکت نسبت به مسئله مهارت محوری در میان دانشجویان و کمرنگ کردن پدیده مدرک گرایی در جامعه توجه ویژه‌ای داشته باشند تا شاهد افزایش اشتغال فارغ التحصیلان در کشور باشیم.