از مبارزات در نهضت اسلامی تا اهتمام به حفظ میراث مکتوب شیعه

محمّد محمّدی ری شهری در آبان ماه سال ۱۳۲۵ شمسی در شهرری و در خانواده‌ای متدیّن دیده به جهان گشود. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی، در سال ۱۳۳۹ شمسی، وارد مدرسه برهان حوزه علمیه تهران شد و در سال ۱۳۴۰ شمسی، برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم رفت و تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ بجز مدّت کوتاهی که به دلایل سیاسی به حوزه‌های علمیه مشهد و نجف مهاجرت کرد به گذراندن مدارج تحصیلی و تدریس در حوزه علمیه قم اشتغال داشت.

وی سطوح عالی حوزه را نزد اساتید بزرگی همچون آیات: حاج میرزا علی مشکینی که پدر همسر ایشان بود، حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی و حاج سید محمدباقر طباطبایی سلطانی تلمّذ نمود. همچنین درس خارج اصول را از محضر آیات: مرحوم حاج شیخ محمدعلی اراکی و حاج شیخ حسین وحید خراسانی استفاده کرد و درس خارج فقه را از محضر آیات: حاج میرزا علی مشکینی، حاج شیخ جواد تبریزی، مرحوم حاج سید محمدرضا گلپایگانی و مرحوم حاج شیخ مرتضی حائری بهره برد.

وی پس از سال‌ها حضور در دروس خارجِ فقه و اصول، به درجه اجتهاد نائل آمد و اجتهاد وی از سوی برخی اساتید برجسته حوزه علمیه قم گواهی گردید که پس از نصب ایشان در دوران حیات امام راحل و رهبر معظم انقلاب اسلامی به مَناصبی که شرط احراز آنها «اجتهاد» است، بارها تأیید گردید. وی همچنین به دریافت اجازه روایت حدیث از برخی علما و محدّثان بزرگ جهان اسلام، توفیق یافت. از دیگر موفقیت‌های ایشان، می‌توان به توفیق حفظ کل قرآن کریم اشاره کرد.

نهضت اسلامی

آیت‌اللّه محمدی ری شهری از ابتدای نهضت اسلامی بویژه در جریانات قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، با اهداف و دیدگاه‌های حضرت امام خمینی آشنا شد. وی در تاریخ بیستم تیرماه ۱۳۴۴ به وسیله ساواک مشهد دستگیر و به زندان محکوم گردید. وی در سال ۱۳۴۵ ضمن تمرّد از شرکت در جلسه دادگاه تجدید نظر ساواک، به نجف اشرف رفت و در سال ۱۳۴۶ به ایران باز گشت و حدود هجده ماه در حوزه علمیه مشهد به تحصیل پرداخت. وی در همین مدّت مجدداً تحت تعقیب ساواک قرار گرفت و در دادگاه تجدید نظر، بار دیگر به زندان محکوم شد.

آیت اللّه ری شهری در سال ۱۳۵۶ به دلیل سخنرانی علیه رژیم شاه در حسینیه اصفهانی‌های آبادان از سوی ساواک، ممنوع المنبر شد. همچنین به دلیل سخنرانی علیه رژیم در نهاوند، آبادان، مشهد، هرمزگان و زابل، مورد تعقیب ساواک بود و تظاهرات مردم هرمزگان و زابل در جریان قیام سراسری مردم ایران علیه رژیم، عمدتاً پس از سخنرانی‌های ایشان صورت گرفت.

آیت اللّه ری شهری پس از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان به فعالیت‌های اجتماعی سیاسی اشتغال داشته است.

مسئولیت‌های وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی عبارت اند از:

۱. حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی

وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سمت حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی دزفول، بهبهان، گچساران، بروجرد، رشت و گنبد کاووس خدمت کرد.

۲. رئیس دادگاه انقلاب ارتش

با توجه به اهمیت حفظ و اصلاح نیروهای مسلح پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به منظور مقابله با توطئه‌های گروهک‌های ضد انقلاب در این رکن مهم، آیت الله ری شهری در اواسط سال ۱۳۵۸ به ریاست دادگاه انقلاب ارتش منصوب شد. مهمترین مسائلی که در طول تصدی ایشان مورد بررسی قرار گرفت.

۳. وزیر اطلاعات

وی نخستین وزیر اطلاعات در جمهوری اسلامی ایران است که با کسب آرا اکثریت قاطع نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۰۶/‏۰۶/‏۱۳۶۳‬ به این سمت منصوب گردید.

۴. دادستان کلّ کشور

وی در تاریخ ۳۰/‏۰۵/‏۱۳۶۸‬ به دادستانی کل کشور منصوب شد و تا اوایل سال ۱۳۷۰ در این سمت خدمت کرد.

۵. دادستان دادگاه ویژه روحانیت

در تاریخ ۱۳/‏۱۰/‏۱۳۶۸‬ از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای به عنوان دادستان ویژه روحانیت منصوب شد.

۶. تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام

وی در تاریخ ۲۰/‏۰۱/‏۱۳۶۹‬ به فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای به تولیت آستان مقدّس عبدالعظیم حسنی علیه السّلام منصوب گردید. انتصاب ایشان آغاز تحول اساسی در عمران و توسعه این مجموعه مهم مذهبی بوده است، مطالعه اولیه و طراحی پروژه‌های مورد نظر با هدف ایجاد امکانات مذهبی، فرهنگی و رفاهی برای زائران، ارتقا سطح فرهنگی منطقه و ارج نهادن به مقام شامخ اهل بیت پیامبر اسلام صلوات الله علیهم اجمعین از سال ۱۳۶۹ آغاز شد و از سال ۱۳۷۱ به صورت اجرایی درآمد. زیربنای تقریبی طرح یکصدوبیست هزار متر مربع است که در زمینی به مساحت سی وهفت هزار متر مربع در حال احداث است.

۸. نماینده مردم استان تهران در مجلس خبرگان رهبری

ایشان در انتخابات دومین دوره مجلس خبرگان رهبری شرکت کرد و از سوی مردم استان تهران برگزیده شد، همچنین در سومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری داوطلب بود که این بار کاندیداتوری ایشان از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز و سایر گروههای سیاسی مورد حمایت قرار گرفت و با رأی قاطع مردم بار دیگر به نمایندگی این مجلس انتخاب گردید.

۹. عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام

۱۰. نماینده ولیّ فقیه و سرپرست حجاج

آقای ری شهری در تاریخ ۰۶/‏۰۲/‏۱۳۷۰‬ به سمت نماینده مقام معظم رهبری و سرپرست حجاج منصوب شد، در متن حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی آمده است:

۱۱. رئیس مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث

اوّلین و بزرگ‌ترین مجموعه فرهنگی در زمینه حدیث و علوم مربوط به آن. این مؤسسه که ریشه در تحقیقات و تألیفات شخصی ایشان دارد، در تاریخ ۲۲/‏۰۸/‏۱۳۷۴‬ مصادف با سالروز ولادت فرخنده حضرت فاطمه زهرا علیها السلام با پیام مقام معظم رهبری و با حضور اندیشمندان و بزرگان حوزه و دانشگاه رسماً افتتاح شد. در بخشی از پیام معظم له آمده است:

«....اکنون تأسیس مجمع دارالحدیث به همّت جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای ری شهری که در کار حدیث گذشته از شوق و علاقه، تبحر و سابقه و تجربه نیز دارند، این مژده را می‌دهد که به حصول این خواسته‌ها و نیازها در امر حدیث به تدریج نزدیک خواهیم شد. انشاءاللَّه تعالی…»

۱۲. رئیس دانشگاه قرآن و حدیث

این دانشگاه شامل دانشکده‌های:

۱- دانشکده علوم و معارف قرآن، ۲- دانشکده علوم و معارف حدیث، ۳- دانشکده علوم و معارف اسلامی

۱۳. رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث

این پژوهشگاه شامل پژوهشکده‌های:

۱- پژوهشکده علوم و معارف حدیث، ۲- پژوهشکده تفسیر اهل بیت (علیهم السلام)، ۳- پژوهشکده کلام اهل بیت (علیهم السلام)، ۴- پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی

آیت اللّه ری شهری در کنار فعالیت‌های اجتماعی، به کار تحقیق، تألیف و تدریس خارج فقه و تفسیر نیز اشتغال دارد. از ایشان آثاری به جا مانده است که در ذیل فهرست آن می‌آید:

آثار