گزارش قم فردا از معضل گردوغبار؛
حل بحران گردوغبار و ریزگرد نیازمند عزم جدی
هر سال که می گذرد روزهای آلوده به گرد و غبار استان نسبت به سال قبل بیشتر می شود که این نشان از افزایش بیابان در اطراف قم به دلایل مختلف طبیعی و انسانی است که نیازمند عزم جدی مسئولان استان برای شناسایی و رفع آنها است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، پدیده گردوغبار به‌عنوان یکی از چالش‌های زیست‌محیطی ایران هر ساله در فصل بهار و تابستان در برخی از مناطق بسیار زیاد می‌شود. در حال حاضر هم باتوجه‌به اینکه کمتر از ۶۰ روز از شروع سال می‌گذرد؛ اما چندین مرتبه شاهد بروز گردوغبار و ریزگرد در کشور بوده‌ایم.
بروز ریزگرد و گردوغبار در کشور منشأهایی دارد که با شناسایی آنها می‌توان با چاره‌اندیشی در رفع آنها تلاش کرد تا در آینده تبدیل به بحرانی جدی برای برخی از مناطق کشور نشود.
البته به‌طورکلی علاوه بر منشأ خارجی داشتن پدیده ریزگرد در کشور، این پدیده منشأ داخلی نیز دارد که به اعتقاد برخی کارشناسان ۶۰ درصد منشأ ریزگرد در کشور داخلی است. به گفته مسئولان برآوردها نشان می‌دهد به‌طورکلی بالغ بر ۵۷ درصد از جمعیت کشور تحت پوشش اثرات گردوغبار قرار داشته و طی آینده‌ای نه‌چندان دور ۷۵ درصد از جمعیت کشور در سایر استان‌ها درگیر این چالش خواهند بود.
قم یکی از استان‌هایی است که سال‌به‌سال با معضل ریزگرد و گردوخاک بیشتر درگیر می‌شود. استان قم چندین منطقه و یا نقطه گردوخاک خیز دارد. کوه نمک، دریاچه نمک، دشت مسیله و منطقه سراجه از جمله این مناطق است که شاید دریاچه نمک و منطقه سراجه از مهم‌ترین کانون‌های تولید ریزگرد در استان باشد.
دریاچه نمک قم یکی از این کانون‌های تولید ریزگرد در کشور است که در قلب ایران، در مجاورت پارک ملی کویر و بین سه استان قم، اصفهان و سمنان قرار دارد. در یک دهه گذشته به دلیل احداث سدهای متعدد و دریغ‌شدن حقابه از این دریاچه، تبدیل به یکی از کانون‌های ریزگرد شده است. البته باید به این کانون نگاه ملی شود چرا که با چند استان هم‌جوار است.
دریاچه نمک در آستانه تبدیل به منبع ریزگرد
از همین رو سید رضا موسوی مشکینی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست قم در گفتگو با خبرنگار قم فردا گفت: با ادامه روند خشکسالی و قطع حقابه‌های زیست‌محیطی، اکنون دریاچه نمک قم هم در آستانه پدیده گردوغبار قرار گرفته است.
وی ادامه داد: تعداد روزهای آلوده به گردوغبار در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش چشمگیری داشته و هوا در ۱۰۹ روز ابتدای سال، ۴۶ روز ناسالم بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست قم با بیان اینکه خشکسالی و قطع حقابه‌های زیست‌محیطی، پدیده گردوغبار در قم را به وضعیت بحرانی رسانده است، اظهار داشت: با ادامه روند کنونی نه فقط شهر قم، بلکه بسیاری از شهرها در مرکز کشور و به‌ویژه پایتخت، متأثر از گردوغبار خواهند بود.
وی افزود: گردوغبار برخاسته از شرق قم، عمدتاً از اطراف دریاچه نمک و دشت مسیله بوده است، اما تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که خود دریاچه نمک هم در آستانه بروز گردوغبار قرار گرفته که بسیار خطرناک است.
حق آبه های دریاچه نمک تخصیص داده نشده است
همچنین عباس جعفری کارشناس محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار قم فردا با اشاره به حقابه دریاچه نمک قم، گفت: باتوجه‌به سدهای متعددی که در مسیر رودخانه‌های منتهی به دشت مسیله و دریاچه نمک وجود دارد عملاً ورود آب به دریاچه نمک قم وجود نداشت و حق آبه های محیط زیستی حتی در سال‌های پرآبی هم تخصیص داده نشده است.
تشکیل کارگروه برای حل مشکل دریاچه نمک
البته در آخرین سفر آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور به قم در خصوص مشکلات ریزگرد در استان بحث شد که وی ابراز داشت: لازم است تا برای حل مشکل دریاچه نمک کارگروهی توسط دستگاه‌های ذی‌ربط برای کنترل ریزگردها تشکیل شود.
اصلی‌ترین کانون‌های گردوغبار شناسایی و کنترل شوند
همچنین سید محمدتقی شاهچراغی در جلسه کارگروه اضطرار آلودگی هوا که در ابتدای اردیبهشت‌ماه برگزار شد گفت: باید در اولین قدم کانون‌های اصلی گردوغبار در قم شناسایی و اولویت‌بندی شود.
وی با اشاره به اینکه اعتبارات حل این مشکل را می‌توان در سطح ملی دریافت کرد، گفت: یکی از وظایف ذاتی معادن، ایجاد فضای سبز است که باید در این حوزه با جدیت ورود داشته باشیم که معادن فعال در استان نسبت به انجام مسئولیت اجتماعی و تعهد قانونی مبنی بر ایجاد فضای سبز چه اقداماتی داشته‌اند.
استاندار قم خاطرنشان کرد: کانون گردوغباری که بیش‌ترین تأثیر را در شهر قم دارد باید شناسایی و در اولویت قرار بگیرد و تمام ظرفیت‌ها برای کنترل این کانون پای‌کار بیاید.
وی با اشاره به نظر کارشناسان مبنی بر اینکه منطقه سراجه در شرق قم یکی از کانون‌های اصلی گردوغبار با بیش‌ترین تأثیر بر شهر قم است گفت: منابع طبیعی باید طی یک ماه آینده طرح جامعی برای کنترل گردوغبار در این منطقه را ارائه کند.
رفع تهدید ریزگردهای شرق قم نیازمند اجرای ۱۰۲ هزار هکتار عملیات کنترلی است
از طرفی صادق آبروش، رئیس اداره بیابان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفتگو با خبرنگاران با اشاره به مساحت یک میلیون و ۱۲۳ هزار و ۸۰۰ هکتاری استان قم گفت: در استان قم ۲۰۰ هزار هکتار بیابان داریم و ۴۷۰ هزار هکتار از عرصه‌های استان قابلیت بیابانی شدن دارد و کانون‌های فرسایش بادی استان در شرق قم، حسین‌آباد میش مست، کوه نمک و دشت مسیله شناسایی شده است که ۱۰۵ هزار هکتار وسعت دارند.
وی با اشاره به اینکه بخشی از بادهای استان از شمال غرب به جنوب شرق می‌وزد، گفت: منطقه کوه نمک در مسیر این نوع از بادهاست که در سال‌های گذشته با نهال‌کاری‌ها و پروژه‌های کنترلی بخش قابل‌توجهی از تهدید این منطقه را رفع کرده‌ایم.
آبروش با بیان اینکه بخش دیگری از بادهای استان از سمت دشت مسیله به سمت قم است، گفت: بیشتر منطقه شرق قم و دشت مسیله ماسه‌زار جلالی و منطقه سراجه است که اگر بخواهیم ریشه‌یابی کنیم باید بگوییم گردوغبار درگذشته هم در این منطقه وجود داشته؛ اما شدت نداشته است.
وی ادامه داد: از سال ۱۳۷۶ که سد ۱۵ خرداد احداث شد ورود آب از قمرود به دشت مسیله قطع شد و حفر چاه‌های کشاورزی افزایش یافت و از طرفی دیگر با وجود همه پیگیری‌ها مسئولان موفق نشدند حق‌آبه زیست‌محیطی این منطقه را تامین کنند و در این منطقه با مشکلات جدی روبرو شده‌ایم؛ شدت یافتن خشکی، ازبین‌رفتن پوشش گیاهی، چرای شتر و ورود دام‌های غیرمجاز بر مشکلات منطقه می‌افزاید و منطقه به یک کانون بزرگ تولید گردوغبار تبدیل شده که روزهای گردوغباری استان را افزایش داده است.
کریستال کویر از عوامل مهم در بحرانی شدن سراجه قم است
رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم گفت: در منطقه سراجه یکی از مهم‌ترین عوامل تولید گردوغبار شرکت کریستال کویر است که از عرصه‌های این منطقه بهره‌برداری که خاک بسیار سستی دارد، در طی بیش از چند دهه بهره‌برداری می‌کند.
وی با اشاره به اینکه شرکت کریستال کویر، هزاران هکتار از عرصه‌های منطقه را مورد بهره‌برداری قرار داده است، گفت: این شرکت، سالانه و به‌صورت متناوب، ۱۰ سانتی‌متر از ضخامت خاک منطقه را که دارای نمک است، برداشت می‌کند، تا مواد اولیه موردنیاز شوینده‌ها را تأمین کند.
درهرصورت امروز برای حل مشکلات و معضلات ریزگردها و گردوغبار در استان قم که به دلیل بی‌مهری‌ها و بی‌توجهی به حق آبه های استان و برخی مسائل دیگر به وجود آمده و امروز در حال بحرانی شدن است می توان با حرکت جهادی و برنامه‌های درست و منسجم کوتاه‌مدت و بلندمدت با این پدیده مقابله کرد. البته این برنامه نیازمند بودجه‌هایی زیادی است که یکی از راه‌های تأمین آن سفرهای استان رئیس‌جمهور به قم است.
حسین حیدری
انتهای پیام/
بروز ریزگرد و گردوغبار در کشور منشأهایی دارد که با شناسایی آنها می‌توان با چاره‌اندیشی در رفع آنها تلاش کرد تا در آینده تبدیل به بحرانی جدی برای برخی از مناطق کشور نشود.
البته به‌طورکلی علاوه بر منشأ خارجی داشتن پدیده ریزگرد در کشور، این پدیده منشأ داخلی نیز دارد که به اعتقاد برخی کارشناسان ۶۰ درصد منشأ ریزگرد در کشور داخلی است. به گفته مسئولان برآوردها نشان می‌دهد به‌طورکلی بالغ بر ۵۷ درصد از جمعیت کشور تحت پوشش اثرات گردوغبار قرار داشته و طی آینده‌ای نه‌چندان دور ۷۵ درصد از جمعیت کشور در سایر استان‌ها درگیر این چالش خواهند بود.
قم یکی از استان‌هایی است که سال‌به‌سال با معضل ریزگرد و گردوخاک بیشتر درگیر می‌شود. استان قم چندین منطقه و یا نقطه گردوخاک خیز دارد. کوه نمک، دریاچه نمک، دشت مسیله و منطقه سراجه از جمله این مناطق است که شاید دریاچه نمک و منطقه سراجه از مهم‌ترین کانون‌های تولید ریزگرد در استان باشد.
دریاچه نمک قم یکی از این کانون‌های تولید ریزگرد در کشور است که در قلب ایران، در مجاورت پارک ملی کویر و بین سه استان قم، اصفهان و سمنان قرار دارد. در یک دهه گذشته به دلیل احداث سدهای متعدد و دریغ‌شدن حقابه از این دریاچه، تبدیل به یکی از کانون‌های ریزگرد شده است. البته باید به این کانون نگاه ملی شود چرا که با چند استان هم‌جوار است.
دریاچه نمک در آستانه تبدیل به منبع ریزگرد
از همین رو سید رضا موسوی مشکینی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست قم در گفتگو با خبرنگار قم فردا گفت: با ادامه روند خشکسالی و قطع حقابه‌های زیست‌محیطی، اکنون دریاچه نمک قم هم در آستانه پدیده گردوغبار قرار گرفته است.
وی ادامه داد: تعداد روزهای آلوده به گردوغبار در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش چشمگیری داشته و هوا در ۱۰۹ روز ابتدای سال، ۴۶ روز ناسالم بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست قم با بیان اینکه خشکسالی و قطع حقابه‌های زیست‌محیطی، پدیده گردوغبار در قم را به وضعیت بحرانی رسانده است، اظهار داشت: با ادامه روند کنونی نه فقط شهر قم، بلکه بسیاری از شهرها در مرکز کشور و به‌ویژه پایتخت، متأثر از گردوغبار خواهند بود.
وی افزود: گردوغبار برخاسته از شرق قم، عمدتاً از اطراف دریاچه نمک و دشت مسیله بوده است، اما تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که خود دریاچه نمک هم در آستانه بروز گردوغبار قرار گرفته که بسیار خطرناک است.
حق آبه های دریاچه نمک تخصیص داده نشده است
همچنین عباس جعفری کارشناس محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار قم فردا با اشاره به حقابه دریاچه نمک قم، گفت: باتوجه‌به سدهای متعددی که در مسیر رودخانه‌های منتهی به دشت مسیله و دریاچه نمک وجود دارد عملاً ورود آب به دریاچه نمک قم وجود نداشت و حق آبه های محیط زیستی حتی در سال‌های پرآبی هم تخصیص داده نشده است.
تشکیل کارگروه برای حل مشکل دریاچه نمک
البته در آخرین سفر آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور به قم در خصوص مشکلات ریزگرد در استان بحث شد که وی ابراز داشت: لازم است تا برای حل مشکل دریاچه نمک کارگروهی توسط دستگاه‌های ذی‌ربط برای کنترل ریزگردها تشکیل شود.
اصلی‌ترین کانون‌های گردوغبار شناسایی و کنترل شوند
همچنین سید محمدتقی شاهچراغی در جلسه کارگروه اضطرار آلودگی هوا که در ابتدای اردیبهشت‌ماه برگزار شد گفت: باید در اولین قدم کانون‌های اصلی گردوغبار در قم شناسایی و اولویت‌بندی شود.
وی با اشاره به اینکه اعتبارات حل این مشکل را می‌توان در سطح ملی دریافت کرد، گفت: یکی از وظایف ذاتی معادن، ایجاد فضای سبز است که باید در این حوزه با جدیت ورود داشته باشیم که معادن فعال در استان نسبت به انجام مسئولیت اجتماعی و تعهد قانونی مبنی بر ایجاد فضای سبز چه اقداماتی داشته‌اند.
استاندار قم خاطرنشان کرد: کانون گردوغباری که بیش‌ترین تأثیر را در شهر قم دارد باید شناسایی و در اولویت قرار بگیرد و تمام ظرفیت‌ها برای کنترل این کانون پای‌کار بیاید.
وی با اشاره به نظر کارشناسان مبنی بر اینکه منطقه سراجه در شرق قم یکی از کانون‌های اصلی گردوغبار با بیش‌ترین تأثیر بر شهر قم است گفت: منابع طبیعی باید طی یک ماه آینده طرح جامعی برای کنترل گردوغبار در این منطقه را ارائه کند.
رفع تهدید ریزگردهای شرق قم نیازمند اجرای ۱۰۲ هزار هکتار عملیات کنترلی است
از طرفی صادق آبروش، رئیس اداره بیابان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفتگو با خبرنگاران با اشاره به مساحت یک میلیون و ۱۲۳ هزار و ۸۰۰ هکتاری استان قم گفت: در استان قم ۲۰۰ هزار هکتار بیابان داریم و ۴۷۰ هزار هکتار از عرصه‌های استان قابلیت بیابانی شدن دارد و کانون‌های فرسایش بادی استان در شرق قم، حسین‌آباد میش مست، کوه نمک و دشت مسیله شناسایی شده است که ۱۰۵ هزار هکتار وسعت دارند.
وی با اشاره به اینکه بخشی از بادهای استان از شمال غرب به جنوب شرق می‌وزد، گفت: منطقه کوه نمک در مسیر این نوع از بادهاست که در سال‌های گذشته با نهال‌کاری‌ها و پروژه‌های کنترلی بخش قابل‌توجهی از تهدید این منطقه را رفع کرده‌ایم.
آبروش با بیان اینکه بخش دیگری از بادهای استان از سمت دشت مسیله به سمت قم است، گفت: بیشتر منطقه شرق قم و دشت مسیله ماسه‌زار جلالی و منطقه سراجه است که اگر بخواهیم ریشه‌یابی کنیم باید بگوییم گردوغبار درگذشته هم در این منطقه وجود داشته؛ اما شدت نداشته است.
وی ادامه داد: از سال ۱۳۷۶ که سد ۱۵ خرداد احداث شد ورود آب از قمرود به دشت مسیله قطع شد و حفر چاه‌های کشاورزی افزایش یافت و از طرفی دیگر با وجود همه پیگیری‌ها مسئولان موفق نشدند حق‌آبه زیست‌محیطی این منطقه را تامین کنند و در این منطقه با مشکلات جدی روبرو شده‌ایم؛ شدت یافتن خشکی، ازبین‌رفتن پوشش گیاهی، چرای شتر و ورود دام‌های غیرمجاز بر مشکلات منطقه می‌افزاید و منطقه به یک کانون بزرگ تولید گردوغبار تبدیل شده که روزهای گردوغباری استان را افزایش داده است.
کریستال کویر از عوامل مهم در بحرانی شدن سراجه قم است
رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم گفت: در منطقه سراجه یکی از مهم‌ترین عوامل تولید گردوغبار شرکت کریستال کویر است که از عرصه‌های این منطقه بهره‌برداری که خاک بسیار سستی دارد، در طی بیش از چند دهه بهره‌برداری می‌کند.
وی با اشاره به اینکه شرکت کریستال کویر، هزاران هکتار از عرصه‌های منطقه را مورد بهره‌برداری قرار داده است، گفت: این شرکت، سالانه و به‌صورت متناوب، ۱۰ سانتی‌متر از ضخامت خاک منطقه را که دارای نمک است، برداشت می‌کند، تا مواد اولیه موردنیاز شوینده‌ها را تأمین کند.
درهرصورت امروز برای حل مشکلات و معضلات ریزگردها و گردوغبار در استان قم که به دلیل بی‌مهری‌ها و بی‌توجهی به حق آبه های استان و برخی مسائل دیگر به وجود آمده و امروز در حال بحرانی شدن است می توان با حرکت جهادی و برنامه‌های درست و منسجم کوتاه‌مدت و بلندمدت با این پدیده مقابله کرد. البته این برنامه نیازمند بودجه‌هایی زیادی است که یکی از راه‌های تأمین آن سفرهای استان رئیس‌جمهور به قم است.
حسین حیدری
انتهای پیام/
نظرات شما