طی یادداشتی مطرح شد؛
خدمات نوین کتابخانه‌های عمومی در موکب‌های ۵ استان
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی قم طی یادداشتی با عنوان «سرفصل کتاب عشق ما، حسین علیه‌السلام است» نیم‌نگاهی به خدمات نوین کتابخانه‌های عمومی در موکب‌های پنج استان مرزی کشور داشته است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، «مهدی توکلیان» مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم در یادداشتی به خدمات نوین کتابخانه‌های عمومی در موکب‌های پنج استان مرزی کشور اشاره کرد که متن آن به سرخ زیر است.
۱- همان گونه که در طول تاریخ تشیع، همواره هیئت یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های آموزشِ مذهب و تجمع مذهبی در میان مردم بوده است، کتاب نیز به‌عنوان کهن‌ترین رسانه و معتبرترین منبع پیام موردتوجه نخبگان و سخنوران و اندیشمندان بوده است.
هیئت‌های حسینی در سالیان گذشته و موکب‌های عزاداری در سالیان اخیر اجتماعاتی هستند که علاوه بر تحکیم بنیان باورهای مذهبی و اعتقادی، نقش مهمی در آموزش و هدایت مخاطبین خود، در حوزه‌های مختلف بر عهده داشته و دارند.
همچنین در کنار نقش‌آفرینی اعتقادی و آموزشی، باید از ابعاد تأثیرگذار هیئت در حوزه‌های فرهنگی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در تاریخ جوامع اسلامی یادکرد. مراجعه و استقبال عمومی مردم ایران اسلامی و اقشار مختلف مردم به کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان، پایگاه‌های فرهنگی و اجتماعی، در چند ساله اخیر، تحول چشمگیری داشته است. چه اینکه در الگوی فعالیت‌های فرهنگی، کتابخانه‌های عمومی همیشه به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین پایگاه، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و آموزشی حتی اقتصادی در میان مردم مطرح شده است.
این الگو در دو سال اخیر در بخش‌های مختلفی از کسب‌وکارهای کوچک تا برپایی موکب توسط کتابخانه‌های عمومی بر لزوم وجه بیشتر به اهمیت فعالیت‌های فرهنگی در محیط کتابخانه‌ای بر اساس خدمات متنوع عمومی، بیش از هر زمانی بروز و ظهور ملموس یافته است.
۲- مناسک و آئین‌های سنتی؛ محل تلاقی رفتارها و باورها هستند؛ مجموعه‌ای از باورهای مذهبی به رفتارهای عملی پیوند می‌خورند و در فضای مناسکیِ اربعین هم به‌خوبی می‌توان شاهد تلاقی و پیوند میان باور و رفتار بود، باوری که فرد را در مسیر حرکت عینی قرار می‌دهد، مسیری پر از رنج و سختی همراه با عشق‌ورزیدن و محبت و مهربانی.
کتاب‌های بسیار ارزشمندی در تبیین زیارت اربعین در تاریخ فرهنگی ایران اسلامی به‌یادگارمانده است که با مطالعه آنها و باز نشر کتب تاریخی بر اساس داستان و روایت‌های جذاب و مورد استقبال نسل جوان کتاب‌خوان در مرور و تکرار تاریخ از آنچه قرن‌ها پیش اتفاق افتاده است و از امام حسین علیه‌السلام و یارانش برای ابد، تصویری زنده و مقدس در اذهان حک کرده است، نقش مهم کتاب را یادآوری می‌کند.
معرفت افزایی بیشتر بر اساس خوانش کتاب و ارائه محتوای کتب توسط اصحاب فرهنگ و مروجان فرهنگ دینی باعث می‌شود، حضور در مناسک و مراسم‌ها، با شناخت تکامل‌یافته و بصیرت بیشتری انجام شود.
۳- برپایی موکب‌های عزاداری در ایام محرم و صفر در سالیان اخیر با استقبال عزاداران و عموم مردم مواجه شده است و به‌عنوان یک رسم کهن عراقی در ایام اربعین حسینی این موکب‌ها در ایران اسلامی نیز از رونق و جلوه‌ای خاص برخوردار است.
موکب‌های برپا شده توسط اقوام ایرانی، فرصتی برای به نمایش گذاشتن ویژگی‌های فرهنگی اقوام گوناگون ساکن ایران است تا مکان نمود ارزش‌های اقوام ایرانی و فراهم آور زمینه آشنایی اقوام با یکدیگر شود.
فرصتی مناسب و ایامی خاص مانند اربعین که در آن همه در تجربه دیدن و شنیدن مشترک هستند و دست‌کم با ردوبدل‌کردن چند نگاه یکدیگر را به رسمیت می‌شناسند. این‌گونه گردآوردن اقوام موجبات تعامل را سبب می‌شود.
محرم و صفر صور مثبت ارزش‌های قومی باهدف نمود اصل کثرت در عین وحدت اقوام ایرانی تجربه می‌شوند. شریک‌شدن در تجربه مثبت، انسان‌ها را به یکدیگر نزدیک و در قبول یکدیگر آن‌چنان که هستند یاری می‌کند.
۴- نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در راستای عمل به رسالت فرهنگی، اجتماعی و کتاب محور خود، با شعار «سرفصل کتاب عشق ما، حسین علیه‌السلام است» اقدام به برپایی موکب در ۵ استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان از پنجم تا پانزدهم شهریورماه ۱۴۰۲ کرده است.
این موکب‌ها در مرزهای چذابه، خسروی، مهران، باشماق و تمرچین در سه حوزه خدمات عمومی شامل اسکان و پذیرایی، توزیع اقلام ضروری و ملزومات بهداشتی و اشاعه محتوای اربعینی و نیز خدمات فرهنگی به زائران حسینی خدمات ارائه می‌کنند.
این رویکرد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گواهی مستند بر فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی این نهاد مردمی غیردولتی است که از مناطق مرزی و عشایری تا کلان‌شهرها و مراکز مهم شهری به‌عنوان وسیع‌ترین شبکه فرهنگی کشور درحال‌خدمت رسانی به تمام گروه‌های سنی است.
کتاب به‌عنوان کهن‌ترین و قدیمی‌ترین رسانه در انتقال پیام در بین نسل‌ها و در روزگار معاصر همچنان از رونق و جذابیت بالایی برخوردار است.
جذابیت کتاب و موردتوجه بودن این رسانه مؤثر تا آنجاست که همچنان بهترین مستندات رسانه‌های نوین مبتنی بر کتب می‌باشد و کتاب به‌عنوان محصول مرجع در تولید آثار هنری و رسانه‌ای مورد اقبال هنرمندان و فعالان رسانه‌ای است.
۵- فعالان فرهنگی و اصحاب فرهنگ و کتاب در کنار هنرمندان و فعالان رسانه در بستر مناسبت‌ها و رویدادهای جمعی تأثیرگذار و مهمی چون اربعین نقش مهم و تأثیرگذاری را دارند و در چنین بستر مهیای معنوی که از اجتماع پر شور مذهبی به وجود آمده است می‌توانند نقش‌آفرینی کنند.
ناگفته پیداست که در چنین مناسبت‌هایی، امکان ازمیان‌بردن اختلافات فرهنگی و کم‌اثر کردن شکاف‌های موجود میان ملت‌های منطقه میسر تر به نظر می‌رسد و کتاب بستر مناسب و مهیایی است تا حرفه‌مندان حوزه فرهنگ و هنر با بهره جستن از گنجینه‌های ارزشمند کتب میراثی و تراثی به روایت‌های صحیح و انسانی سرنوشت‌سازی از رویدادهای مهم تاریخی چون اربعین حسینی بپردازند.
۶- موکب‌های خدمت‌رسانی که در ایام و مناسبت‌های خاص در کنار تکیه‌گاه‌ها و حسینیه‌ها و خیمه‌گاه یا مساجد برپا می‌شود، هرچند نتیجه یک زندگی مشترک کوتاه‌مدت است؛ اما واقعیت آن فرا تجربه‌ای است. به بیان دیگر بهره‌ور و مراجعه‌کننده با پیگیری موضوعاتی مرتبط با اطلاعات کسب کرده و تجربه‌های نوین حضور در این فضای معنوی، ناخودآگاه، اثراتی بلندمدت از این حضور، تجربه و ادراک را می‌پذیرد.
آنچه می‌تواند به این تجربه از دیگری کمک کند موجودیت ارائه‌های هنرمندانه تصویری و مبتنی بر شناخت از آئین و فرهنگ در بستر مهمی مانند کتاب و محوریت کتابخانه‌ها باشد، هر چند تصاویر و نگارگری‌های کهنه و مدرن بر اساس آموزه‌های دینی، اشیا قدمت دار میراثی و تمدنی سرزمین‌ها و اقوام مختلف، تجربه بهره‌مندی از خوراک‌های مطبوع و سنتی اقوام هر منطقه و دیدن مراسم‌ها و آئین‌های سنتی و رسوم قدیمی در مکان‌های یاد شده به‌ویژه موکب‌ها دارای ارزش می‌باشد.
ازاین‌رو ضرورت توجه به برگزاری مراسم‌های آئینی و سنتی باتکیه‌بر اصل ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی، از تعریف و تنظیم رخداد فعالیت‌های غیر همسو با آئین‌های ایرانی‌اسلامی جلوگیری می‌کند و مخاطبان را با سیر مطالعاتی موضوعات ارزشمند اعتقادی و ارزشی بیشتر از گذشته آشنا می‌سازد.
* مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم و روزنامه‌نگار
انتهای پیام/
۱- همان گونه که در طول تاریخ تشیع، همواره هیئت یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های آموزشِ مذهب و تجمع مذهبی در میان مردم بوده است، کتاب نیز به‌عنوان کهن‌ترین رسانه و معتبرترین منبع پیام موردتوجه نخبگان و سخنوران و اندیشمندان بوده است.
هیئت‌های حسینی در سالیان گذشته و موکب‌های عزاداری در سالیان اخیر اجتماعاتی هستند که علاوه بر تحکیم بنیان باورهای مذهبی و اعتقادی، نقش مهمی در آموزش و هدایت مخاطبین خود، در حوزه‌های مختلف بر عهده داشته و دارند.
همچنین در کنار نقش‌آفرینی اعتقادی و آموزشی، باید از ابعاد تأثیرگذار هیئت در حوزه‌های فرهنگی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در تاریخ جوامع اسلامی یادکرد. مراجعه و استقبال عمومی مردم ایران اسلامی و اقشار مختلف مردم به کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان، پایگاه‌های فرهنگی و اجتماعی، در چند ساله اخیر، تحول چشمگیری داشته است. چه اینکه در الگوی فعالیت‌های فرهنگی، کتابخانه‌های عمومی همیشه به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین پایگاه، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و آموزشی حتی اقتصادی در میان مردم مطرح شده است.
این الگو در دو سال اخیر در بخش‌های مختلفی از کسب‌وکارهای کوچک تا برپایی موکب توسط کتابخانه‌های عمومی بر لزوم وجه بیشتر به اهمیت فعالیت‌های فرهنگی در محیط کتابخانه‌ای بر اساس خدمات متنوع عمومی، بیش از هر زمانی بروز و ظهور ملموس یافته است.
۲- مناسک و آئین‌های سنتی؛ محل تلاقی رفتارها و باورها هستند؛ مجموعه‌ای از باورهای مذهبی به رفتارهای عملی پیوند می‌خورند و در فضای مناسکیِ اربعین هم به‌خوبی می‌توان شاهد تلاقی و پیوند میان باور و رفتار بود، باوری که فرد را در مسیر حرکت عینی قرار می‌دهد، مسیری پر از رنج و سختی همراه با عشق‌ورزیدن و محبت و مهربانی.
کتاب‌های بسیار ارزشمندی در تبیین زیارت اربعین در تاریخ فرهنگی ایران اسلامی به‌یادگارمانده است که با مطالعه آنها و باز نشر کتب تاریخی بر اساس داستان و روایت‌های جذاب و مورد استقبال نسل جوان کتاب‌خوان در مرور و تکرار تاریخ از آنچه قرن‌ها پیش اتفاق افتاده است و از امام حسین علیه‌السلام و یارانش برای ابد، تصویری زنده و مقدس در اذهان حک کرده است، نقش مهم کتاب را یادآوری می‌کند.
معرفت افزایی بیشتر بر اساس خوانش کتاب و ارائه محتوای کتب توسط اصحاب فرهنگ و مروجان فرهنگ دینی باعث می‌شود، حضور در مناسک و مراسم‌ها، با شناخت تکامل‌یافته و بصیرت بیشتری انجام شود.
۳- برپایی موکب‌های عزاداری در ایام محرم و صفر در سالیان اخیر با استقبال عزاداران و عموم مردم مواجه شده است و به‌عنوان یک رسم کهن عراقی در ایام اربعین حسینی این موکب‌ها در ایران اسلامی نیز از رونق و جلوه‌ای خاص برخوردار است.
موکب‌های برپا شده توسط اقوام ایرانی، فرصتی برای به نمایش گذاشتن ویژگی‌های فرهنگی اقوام گوناگون ساکن ایران است تا مکان نمود ارزش‌های اقوام ایرانی و فراهم آور زمینه آشنایی اقوام با یکدیگر شود.
فرصتی مناسب و ایامی خاص مانند اربعین که در آن همه در تجربه دیدن و شنیدن مشترک هستند و دست‌کم با ردوبدل‌کردن چند نگاه یکدیگر را به رسمیت می‌شناسند. این‌گونه گردآوردن اقوام موجبات تعامل را سبب می‌شود.
محرم و صفر صور مثبت ارزش‌های قومی باهدف نمود اصل کثرت در عین وحدت اقوام ایرانی تجربه می‌شوند. شریک‌شدن در تجربه مثبت، انسان‌ها را به یکدیگر نزدیک و در قبول یکدیگر آن‌چنان که هستند یاری می‌کند.
۴- نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در راستای عمل به رسالت فرهنگی، اجتماعی و کتاب محور خود، با شعار «سرفصل کتاب عشق ما، حسین علیه‌السلام است» اقدام به برپایی موکب در ۵ استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان از پنجم تا پانزدهم شهریورماه ۱۴۰۲ کرده است.
این موکب‌ها در مرزهای چذابه، خسروی، مهران، باشماق و تمرچین در سه حوزه خدمات عمومی شامل اسکان و پذیرایی، توزیع اقلام ضروری و ملزومات بهداشتی و اشاعه محتوای اربعینی و نیز خدمات فرهنگی به زائران حسینی خدمات ارائه می‌کنند.
این رویکرد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گواهی مستند بر فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی این نهاد مردمی غیردولتی است که از مناطق مرزی و عشایری تا کلان‌شهرها و مراکز مهم شهری به‌عنوان وسیع‌ترین شبکه فرهنگی کشور درحال‌خدمت رسانی به تمام گروه‌های سنی است.
کتاب به‌عنوان کهن‌ترین و قدیمی‌ترین رسانه در انتقال پیام در بین نسل‌ها و در روزگار معاصر همچنان از رونق و جذابیت بالایی برخوردار است.
جذابیت کتاب و موردتوجه بودن این رسانه مؤثر تا آنجاست که همچنان بهترین مستندات رسانه‌های نوین مبتنی بر کتب می‌باشد و کتاب به‌عنوان محصول مرجع در تولید آثار هنری و رسانه‌ای مورد اقبال هنرمندان و فعالان رسانه‌ای است.
۵- فعالان فرهنگی و اصحاب فرهنگ و کتاب در کنار هنرمندان و فعالان رسانه در بستر مناسبت‌ها و رویدادهای جمعی تأثیرگذار و مهمی چون اربعین نقش مهم و تأثیرگذاری را دارند و در چنین بستر مهیای معنوی که از اجتماع پر شور مذهبی به وجود آمده است می‌توانند نقش‌آفرینی کنند.
ناگفته پیداست که در چنین مناسبت‌هایی، امکان ازمیان‌بردن اختلافات فرهنگی و کم‌اثر کردن شکاف‌های موجود میان ملت‌های منطقه میسر تر به نظر می‌رسد و کتاب بستر مناسب و مهیایی است تا حرفه‌مندان حوزه فرهنگ و هنر با بهره جستن از گنجینه‌های ارزشمند کتب میراثی و تراثی به روایت‌های صحیح و انسانی سرنوشت‌سازی از رویدادهای مهم تاریخی چون اربعین حسینی بپردازند.
۶- موکب‌های خدمت‌رسانی که در ایام و مناسبت‌های خاص در کنار تکیه‌گاه‌ها و حسینیه‌ها و خیمه‌گاه یا مساجد برپا می‌شود، هرچند نتیجه یک زندگی مشترک کوتاه‌مدت است؛ اما واقعیت آن فرا تجربه‌ای است. به بیان دیگر بهره‌ور و مراجعه‌کننده با پیگیری موضوعاتی مرتبط با اطلاعات کسب کرده و تجربه‌های نوین حضور در این فضای معنوی، ناخودآگاه، اثراتی بلندمدت از این حضور، تجربه و ادراک را می‌پذیرد.
آنچه می‌تواند به این تجربه از دیگری کمک کند موجودیت ارائه‌های هنرمندانه تصویری و مبتنی بر شناخت از آئین و فرهنگ در بستر مهمی مانند کتاب و محوریت کتابخانه‌ها باشد، هر چند تصاویر و نگارگری‌های کهنه و مدرن بر اساس آموزه‌های دینی، اشیا قدمت دار میراثی و تمدنی سرزمین‌ها و اقوام مختلف، تجربه بهره‌مندی از خوراک‌های مطبوع و سنتی اقوام هر منطقه و دیدن مراسم‌ها و آئین‌های سنتی و رسوم قدیمی در مکان‌های یاد شده به‌ویژه موکب‌ها دارای ارزش می‌باشد.
ازاین‌رو ضرورت توجه به برگزاری مراسم‌های آئینی و سنتی باتکیه‌بر اصل ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی، از تعریف و تنظیم رخداد فعالیت‌های غیر همسو با آئین‌های ایرانی‌اسلامی جلوگیری می‌کند و مخاطبان را با سیر مطالعاتی موضوعات ارزشمند اعتقادی و ارزشی بیشتر از گذشته آشنا می‌سازد.
* مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم و روزنامه‌نگار
انتهای پیام/
نظرات شما