کارشناس مشاوره تحصیلی مطرح کرد:
هدایت تحصیلی؛ چراغ راه آینده حرفه‌ای دانش‌آموزان
کارشناس مشاوره تحصیلی با اشاره به اینکه انتخاب رشته، انتخاب یک مسیر زندگی است، گفت: خودشناسی، تحقیق و حمایت آگاهانه خانواده؛ سه رکن طلایی انتخاب رشته است.
از همین رو خبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا» با سارا نیک‌فر کارشناس و مشاور هدایت تحصیلی گفتگویی را انجام داده است.
هدف هدایت تحصیلی «آنچه هستید و آنچه می‌خواهید شوید» است
قم فردا: لطفاً بفرمایید هدف اصلی و فلسفه وجودی فرایند «هدایت تحصیلی» در نظام آموزشی ما چیست؟
هدف غایی هدایت تحصیلی، چیزی فراتر از پر کردن یک فرم و تعیین چند شاخص عددی است. هدف اصلی، کمک به دانش‌آموز برای کشف و شناخت استعدادها، علایق واقعی، ارزش‌ها و توانمندی‌های منحصربه‌فرد خودش است. این فرایند می‌خواهد دانش‌آموز را از حالت انفعالی و پیروی صرف از نظرات دیگران خارج کند و به سمت انتخاب آگاهانه و مسئولانه سوق دهد.
در واقع، هدایت تحصیلی تلاش می‌کند تا فاصله بین آنچه دانش‌آموز هست (علایق و توانایی‌ها) و آنچه می‌خواهد بشود (اهداف شغلی و تحصیلی آینده) را به حداقل برساند.
این کار از طریق ابزارهایی مثل آزمون‌های استعداد و رغبت‌سنجی استاندارد، مشاهده عملکرد درسی و عملی در طول سال‌ها، بررسی نظر معلمان و مشاوران و گفتگوی عمیق با خود دانش‌آموز انجام می‌شود. نهایتاً قرار است دانش‌آموز با در دست داشتن این نقشه شخصی‌سازی شده، مسیر تحصیلی و سپس رشته دانشگاهی متناسب با خودش را انتخاب کند تا هم در مسیر تحصیل موفق‌تر و شادتر باشد و هم در آینده شغلی رضایت‌بخش‌تری داشته باشد.
انتخاب رشته یک تصمیم چندبعدی است
قم فردا: با توجه به تجربیات شما، مهم‌ترین عواملی که یک دانش‌آموز باید در انتخاب رشته مدنظر قرار دهد، کدامند؟
انتخاب رشته یک تصمیم چندبعدی است. مهم‌ترین عوامل عبارت‌اند از:
۱-علاقه واقعی: سنگ بنای اصلی است. درس خواندن در رشته‌ای که به آن علاقه ندارید، مانند راه‌رفتن در کویر است؛ طاقت‌فرسا و بی‌ثمر. دانش‌آموز باید از خود بپرسد: «آیا حاضر هستم ساعت‌ها وقت بگذارم و درباره مباحث این رشته مطالعه کنم، حتی بدون نمره؟»
۲-استعداد و توانایی تحصیلی: علاقه بدون استعداد کافی می‌تواند منجر به ناکامی و سرخوردگی شود. نمرات در دروس مرتبط (مثلاً ریاضی و فیزیک برای مهندسی، زیست و شیمی برای پزشکی، ادبیات و زبان برای علوم‌انسانی) و نتایج آزمون‌های استعدادسنجی معتبر، شاخص‌های مهمی هستند.
۳-ارزش‌ها و اهداف زندگی: دانش‌آموز باید بپرسد: «چه سبک زندگی‌ای می‌خواهم؟ درآمد مهم‌تر است یا خدمت به جامعه؟ امنیت شغلی یا چالش و خلاقیت؟ استقلال یا کار تیمی؟» رشته‌ها و مشاغل مرتبط، ارزش‌های متفاوتی را ارضا می‌کنند.
۴-نیازها و امکانات جامعه (بازار کار و ادامه تحصیل): نگاه به آینده ضروری است. بررسی روندهای بازار کار، فرصت‌های شغلی، امکان ادامه تحصیل تا مقاطع بالا و حتی نیازهای منطقه‌ای و کشوری نباید نادیده گرفته شود، البته به عنوان یکی از فاکتورها نه تنها فاکتور.
۵-توان جسمی و ویژگی‌های شخصیتی: برخی رشته‌ها نیازهای جسمی خاص یا ویژگی‌های شخصیتی ویژه‌ای دارند.
نقش خانواده‌ها در هدایت تحصیلی بسیار حساس است
قم فردا: نقش خانواده‌ها در این فرایند حساس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ خانواده‌ها چگونه می‌توانند بیشترین کمک را کنند و از چه اشتباهاتی باید پرهیز نمایند؟
نقش خانواده‌ها تعیین‌کننده اما بسیار حساس است. خانواده‌ها می‌توانند موارد ذیل را انجام دهند.
۱-ایجاد فضای امن گفت‌وگو: بدون قضاوت و فشار، به حرف‌ها، علایق و ترس‌های دانش‌آموز گوش دهند.
۲-فراهم‌آوردن امکان کشف: حمایت از شرکت در نمایشگاه‌های تحصیلی، بازدید از محیط‌های کاری مختلف، صحبت با فارغ‌التحصیلان رشته‌ها و استفاده از جلسات مشاوره.
۳-تامین منابع اطلاعاتی معتبر: کمک به جمع‌آوری اطلاعات دقیق درباره رشته‌ها، دانشگاه‌ها و بازار کار از منابع موثق.
۴-حمایت عاطفی بی‌قید و شرط: اطمینان دادن به دانش‌آموز که فارغ از نتیجه انتخاب، عشق و حمایت خانواده پابرجاست. این اضطراب انتخاب را کاهش می‌دهد.
۵-مشورت دادن بر اساس شناخت: ارائه تجربیات و نظرات خود، اما نه به صورت دستور، بلکه به عنوان اطلاعات تکمیلی، با تمرکز بر شناختی که از فرزندشان دارند.
کمک‌های غلط خانواده‌ها در مسیر هدایت تحصیلی
همچنین خانواده‌ها می‌توانند در این مسیر اشتباهاتی را هم مرتکب شوند که به دانش‌آموز خود صدمه وارد کند که به برخی از این اشتباهات خانواده‌ها به صورت موردی اشاره می‌شود.
-تحمیل آرزوهای برآورده نشده خود: «من دکتر نشدم، تو باید بشوی!» این بزرگ‌ترین ظلم است.
- توجه صرف به پرستیژ اجتماعی یا درآمد فرضی: انتخاب رشته صرفاً بر اساس چشم و هم‌چشمی یا تصورات غلط از درآمد.
-نادیده گرفتن علایق و توانایی‌های فرزند: گفتن جملاتی مانند «علاقه که خرج ندارد!» یا «سخت‌تر درس بخون می‌رسی!»
-ایجاد اضطراب و استرس: با گفتن «زندگی‌ات را خراب می‌کنی!» یا مقایسه با دیگران.
-تصمیم‌گیری انحصاری: پر کردن فرم‌ها و تصمیم‌گیری بدون مشارکت واقعی دانش‌آموز.
خودت را بشناس و انتخاب درست کن
قم فردا: به عنوان سئوال پایانی و بسیار مهم، سه توصیه کلیدی شما به دانش‌آموزان در آستانه انتخاب رشته چیست؟
اول «خودت» را عمیقاً بشناس! این مهم‌ترین سرمایه‌گذاری است. وقت بگذار. در آزمون‌های معتبر رغبت و استعداد شرکت کن. عملکرد درسی‌ات در طول سال‌ها را مرور کن. از معلمان و مشاوری که تو را می‌شناسند، بازخورد بخواه. بپرس: من واقعاً چه چیزهایی را دوست دارم؟ در چه چیزهایی خوب هستم؟ چه چیزهایی برایم مهم است؟
دوم تحقیق میدانی و عملی کن! به حرف شایعات و شنیده‌های سطحی اکتفا نکن. رشته‌های مورد علاقه‌ات را دقیق بررسی کن: دروس اصلی چیست؟ در دانشگاه چه می‌خوانی؟ فارغ‌التحصیلان در چه مشاغلی کار می‌کنند؟ بازار کار فعلی و آینده آن چگونه است؟ با دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان آن رشته صحبت کن. اگر امکانش هست، یک روز در محیط کاری مرتبط حضور پیدا کن.
سوم مشورت کن، اما تصمیم‌گیرنده نهایی خود تو هستی! از تجربیات خانواده، معلمان، مشاوران آگاه و افراد موفق در زمینه‌های مختلف استفاده کن. اما به یاد داشته باش: این زندگی تو و آینده تو است. اطلاعات و نظرات دیگران را جمع‌آوری کن، اما پس از تفکر و تأمل، تصمیم نهایی را بر اساس شناختی که از خودت داری بگیر و مسئولیت آن را بپذیر. انتخاب تو باید انعکاسی از خود حقیقی تو باشد، نه تصویری که دیگران برایت ساخته‌اند. انتخاب آگاهانه، حتی اگر با چالش همراه باشد، پایه‌های محکم‌تری برای موفقیت و رضایت درونی تو خواهد ساخت.
انتهای خبر/160
نظرات شما